Tiếp tục chương trình Phiên thảo luận buổi sáng ngày 31/10, Kỳ họp thứ 4, Quốc hội khoá XV, 14h00, tại Nhà Quốc hội, dưới sự điều hành Phiên họp của Thượng tướng Trần Quang Phương - Phó Chủ tịch Quốc hội, Quốc hội thảo luận ở hội trường về việc thực hiện chính sách, pháp luật về thực hành tiết kiệm, chống lãng phí giai đoạn 2016-2021.

Tăng cường hơn nữa tính răn đe trong thực thi Luật Đất đai

Đại biểu Lê Thanh Hoàn (đoàn ĐBQH tỉnh Thanh Hóa) đánh giá cao về chất lượng giám sát và sự chuẩn bị kỹ lưỡng đến từng dự án, khu đất bị bỏ hoang, chậm tiến độ trên phạm vi toàn toàn quốc. Đại biểu cũng nêu thực trạng về công tác thực thi pháp luật đất đai, trong đó những tồn tại, hạn chế, sai phạm, lãng phí trong lĩnh vực đất đai đã được nêu rõ trong báo cáo của Đoàn giám sát với những nguyên nhân chủ quan và khách quan.

Đại biểu Lê Thanh Hoàn nhấn mạnh, vi phạm pháp luật đất đai còn diễn biến phức tạp là nhận định hoàn toàn chính xác của Trung ương tại Nghị quyết 18. Tình trạng vi phạm pháp luật quản lý đất đai xảy ra phổ biến trong hoạt động chủ yếu như giao đất, cho thuê đất, chuyển mục đích sử dụng đất, thu hồi giải phóng mặt bằng, tái định cư, nhất là quản lý quy hoạch và kế hoạch sử dụng đất.

Để khắc phục tình trạng này, đại biểu Lê Thanh Hoàn đề nghị tăng cường hơn nữa tính răn đe trong việc thực thi pháp luật đất đai thông qua việc kiểm tra, thanh tra toàn diện, thường xuyên hơn, kể cả công tác kiểm tra trước khi tổ chức thực hiện nghiên cứu, xem xét để bổ sung các cơ quan kiểm tra, thanh tra, giám sát đất đai quốc gia trực thuộc cơ quan trung ương đóng tại địa phương…

Đổi mới phương thức, phương tiện kỹ thuật thực thi pháp luật đất đai như ứng dụng công nghệ viễn thám và hệ thống thông tin địa lý, hệ thống kiểm tra tài nguyên đất đai di động; đồng thời phải cải cách toàn diện, có cơ chế đánh giá hiệu quả hoạt động của cán bộ chính quyền địa phương thông qua việc thực thi pháp luật đất đai.

Đặt vấn đề tại sao việc di chuyển các trường đại học ra khỏi nội đô còn khó khăn; lý do gì mà việc các cơ quan, ban, ngành di dời ra và trả lại trụ sở đất "vàng" vẫn khó khăn, đại biểu Đỗ Chí Nghĩa nêu rõ “nào là tính lịch sử, cái gì cũng cần thời gian, có đơn vị im lặng là vàng, việc giữ đất là việc của cả làng chứ không riêng mình ai”, tất cả cứ trôi đi với thời gian và sự lãng phí nghiễm nhiên hiển hiện ở những khu phố có sự phát triển về kinh tế - xã hội, thương mại rất lớn…

Đại biểu cũng nêu quan điểm rằng từ nay đến cuối năm 2022, liệu có dám cam kết nạn đào đường ở các đô thị lớn, việc thay đá lát đường ở các vỉa hè còn tốt không diễn ra ồn ào, sôi động như “cuộc làm ăn” cuối năm hay không. Bởi yêu cầu về giải ngân cuối năm phải tiêu hết vốn, không tiêu hết vốn thì sang năm có thể bị cắt. Và như thế thì tiêu hết vốn, tiêu quyết liệt, tiêu sống còn chính là bảo đảm tương lai cho đơn vị của mình, tiêu như đổ ra sông, ra bể dù đấy là tiền dân, tiền nước.

Đề xuất xây dựng hệ thống công nghệ thông tin về đất đai đến từng thửa đất

Về việc quản lý sử dụng tài nguyên đất đai, đại biểu cho rằng, quá trình tập trung đất nông nghiệp diễn ra chậm, chưa theo kịp cơ cấu ngành nông nghiệp. Đại biểu đề nghị Chính phủ nghiên cứu quy định khuyến khích tập trung đất nông nghiệp. Người sử dụng đất được chuyển mục đích sử dụng đất sản xuất cây trồng, vật nuôi. Xem xét xây dựng chính sách thuế đối với đất nông nghiệp nhưng bỏ hoang, không đưa vào sử dụng nhằm hạn chế tình trạng lãng phí nguồn đất đai.

Đại biểu đề nghị Chính phủ chỉ đạo các Bộ, ngành để đẩy nhanh việc phê duyệt phương án sắp xếp nhà đất của các cơ quan, tổ chức, doanh nghiệp trung ương, đồng thời làm các thủ tục bán tài sản công gắn liền với đất do các cơ quan, doanh nghiệp quản lý để tạo nguồn thu sử dụng đất, đảm bảo phát huy hiệu quả của Nghị quyết số 115 năm 2020 của Quốc hội.

Ngoài ra, đại biểu đề nghị xây dựng hệ thống công nghệ thông tin về đất đai đến từng thửa đất, phục vụ thực hiện nghiệp vụ hành chính công, là công cụ kết nối liên thông giữa cơ quan đăng ký đất đai và cơ quan thuế trong việc cung cấp thông tin, xác định nghĩa vụ tài chính về đất đai đồng bộ từ trung ương đến địa phương.

Ai sẽ chịu trách nhiệm về tồn tại, thất thoát, lãng phí?

Đại biểu Lê Hữu Trí - Đoàn ĐBQH tỉnh Khánh Hòa khẳng định kết quả giám sát chuyên đề thực hành tiết kiệm, chống lãng phí giai đoạn 2016-2021 cho thấy tình hình lãng phí, thất thoát các nguồn lực của đất nước về tài chính, ngân sách, tài sản công, đất đai, tài nguyên khoáng sản, thời gian lao động về nguồn lực rất lớn và nghiêm trọng.

Đại biểu Lê Hữu Trí nêu con số trong báo cáo về thất thoát, lãng phí trong sử dụng vốn ngân sách nhà nước, quản lý đất đai tại các lâm trường, các dự án chậm tiến độ, dự án phải điều chỉnh quyết định đầu tư, dự án dang dở, gây thất thoát, lãng phí. Bên cạnh đó, quản lý, sử dụng kinh phí sự nghiệp, nhất là trong các lĩnh vực khoa học công nghệ, công nghệ thông tin, y tế, giáo dục chưa được tiết kiệm, chưa có hiệu quả, còn thất thoát, lãng phí…

Đại biểu Lê Hữu Trí nhấn mạnh, thất thoát, lãng phí nêu trong báo cáo giám sát cũng chưa phản ánh đầy đủ bức tranh về thực trạng lãng phí, thất thoát trong xã hội của đất nước ta hiện nay. Đại biểu đề nghị cần có sự đánh giá nghiêm túc về các giải pháp khắc phục hiệu quả từ công tác giáo dục, nâng cao ý thức đến công tác xây dựng và tổ chức thực hiện chính sách pháp luật.

Báo cáo kết quả giám sát của Đoàn giám sát đã chỉ ra rất cụ thể, các mặt còn tồn tại, gây thất thoát, lãng phí cũng chỉ rõ nguyên nhân của các tồn tại đó. Điều đó cho thấy Quốc hội đã chọn trúng và đúng vấn đề giám sát. Tuy nhiên, vấn đề quan trọng đặt ra tiếp theo là ai sẽ chịu trách nhiệm về những thiệt hại, tổn thất, lãng phí đó; giải pháp để xử lý tiếp theo các tồn tại đó như thế nào? 

Theo đại biểu, điều quan trọng cốt lõi hơn là Đảng và Nhà nước cần có chiến lược xây dựng cho được trong nhận thức và hành động của mỗi cá nhân, mỗi cơ quan, mỗi tổ chức và toàn xã hội văn hóa tiết kiệm, ý thức tiết kiệm, tư duy làm việc hiệu quả dù là việc nhỏ nhất, gắn với việc thực hiện nghiêm kỷ cương, kỷ luật và có chế tài mạnh đối với các hành vi gây lãng phí, thất thoát mới tạo được sự chuyển biến tích cực về thực hành tiết kiệm, chống lãng phí trong thời gian tới.

 Thực hiện nghiêm pháp luật đất đai trong việc bảo đảm đất lúa

Ngay từ đầu nhiệm kỳ khóa XV, Quốc hội đã thông qua Nghị quyết số 39 về kế hoạch sử dụng đất quốc gia giai đoạn 2021-2030, tầm nhìn đến 2050, trong đó đặt chỉ tiêu đảm bảo 3,5 triệu ha đất trồng lúa. Đây là quyết tâm chính trị rất lớn của Đảng, Nhà nước nhằm cụ thể hóa Kết luận số 81 của Bộ Chính trị về bảo đảm an ninh lương thực quốc gia đến năm 2030.

Tuy nhiên, qua giám sát cho thấy, vấn đề có giữ được 3,5 triệu hecta đất trồng lúa hay không đang đặt ra nhiều thách thức. Về công tác quản lý nhà nước, Luật Đất đai đã quy định chặt chẽ các trường hợp thu hồi đất do vi phạm quản lý đất đai. Ví dụ, Luật Đất đai quy định, trường hợp đất trồng cây hàng năm không được sử dụng quá thời hạn trong thời hạn 12 tháng liên tục, đất trồng cây lâu năm không được sử dụng thời hạn 18 tháng liên tục, đất trồng rừng không được sử dụng thời hạn 24 tháng liên tục thì Nhà nước sẽ thu hồi.

Tuy nhiên, quá trình làm việc với Đoàn giám sát, các nội dung trên không có trong chỉ tiêu thống kê hàng năm nên Bộ Tài nguyên và Môi trường không có số liệu báo cáo. Như vậy, công tác quản lý đang có lỗ hổng rất lớn, nhiều năm qua chưa nắm rõ hiện trạng đất nông nghiệp, đặc biệt là đất canh tác. Kết quả giám sát cho thấy, nhiều nơi buông lỏng quản lý, người dân tự ý chuyển đổi đất trồng lúa sang đất trồng cây lâu năm, nuôi trồng thuỷ sản. Tại nhiều địa phương, diện tích đất không thể trồng lúa nhưng vẫn được thống kê là đất lúa và diện tích rất lớn đất trồng lúa nay không thể trồng lúa do tác động về môi sinh, môi trường, ô nhiễm,…

Đại biểu Đặng Thị Bảo Trinh (đoàn ĐBQH tỉnh Quảng Nam) cũng nêu tình trạng kê khai giá chuyển nhượng bất động sản trên hợp đồng mua bán, hợp đồng chuyển nhượng hay trên các tờ khai xác định nghĩa vụ nộp thuế thấp hơn so với giá trị thật… cần có giải pháp xử lý trách nhiệm của các tổ chức công chứng, tập thể, cá nhân trong việc kê khai giá mua bán bất động sản hai, giá không đúng thực tế, gây thất thu ngân sách.