Cục Trồng trọt, Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn chủ trì cuộc họp. (Ảnh: Xuân Anh/TTXVN)

Liên quan những vướng mắc trong xuất khẩu thanh long đi Nhật Bản liên quan đến bản quyền giống thanh long ruột đỏ Long Định 1 (LD1) thời gian gần đây, chiều 16/2, tại Thành phố Hồ Chí Minh, Cục Trồng trọt, Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn tổ chức cuộc họp các nhằm tìm ra hướng giải quyết hài hòa lợi ích cho cả doanh nghiệp và nông dân.

Cụ thể, ngày 4/5/2017, Viện Cây ăn quả miền Nam là đơn vị lai tạo và được Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn cấp quyền bảo hộ giống thanh long LD1 đã chuyển giao bản quyền giống cho Công ty TNHH Hoàng Phát Fruit với giá 5 tỷ đồng. 

Tuy nhiên, trước thời điểm đó, giống thanh long ruột đỏ LĐ1 đã được Viện Cây ăn quả miền Nam bán cho một số hộ nông dân trồng thử nghiệm ở các tỉnh Bình Thuận, Long An và Tiền Giang. 

Giáo sư Nguyễn Hồng Sơn, Giám đốc Viện khoa học nông nghiệp Việt Nam, nguyên Viện trưởng Viện cây ăn quả miền Nam, cho biết, giống thanh long ruột đỏ LĐ1 được Viện Cây ăn quả miền Nam lai tạo, khảo nghiệm và được Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn công nhận tạm thời, cho phép sản xuất thử tại các tỉnh phía Nam từ ngày 23/11/2005; được cấp bằng bảo hộ vào tháng 5/2017 được cấp sửa đổi từ tháng 2/2020.

Theo quy định về công nhận giống cây trồng nông nghiệp mới, một trong những điều kiện để được công nhận giống chính thức thì giống LĐ1 phải được sản xuất thử nghiệm với quy mô diện tích tối thiểu là 50ha.

Để đáp ứng được điều kiện này, Viện Cây ăn quả miền Nam đã giao cho Công ty Tư vấn đầu tư và phát triển nghề vườn (đơn vị trực thuộc Viện) phối hợp với một số hộ nông dân để cùng tổ chức sản xuất thử.

[Bình Thuận đẩy mạnh cấp mã số vùng trồng cho cây thanh long]

Do quy mô diện tích quá lớn, nguồn lực tài chính còn hạn hẹp, không có nguồn hỗ trợ từ ngân sách nhà nước, khi tổ chức sản xuất thử nghiệm giống LĐ1, Viện đã có chủ trương thu một phần kinh phí của các hộ nông dân tham gia nhằm bù đắp một phần chi phí sản xuất giống và do đó vẫn phải xuất hóa đơn để đảm bảo các quy định về hóa đơn bán hàng của đơn vị kinh doanh nhưng không coi hoạt động này có tính thương mại. 

Do đó, việc chuyển nhượng quyền bảo hộ giống LD1 cho Công ty TNHH Hoàng Phát Fruit là hợp pháp, góp phần thương mại hoá hiệu quả kết quả nghiên cứu khoa học.

Ông Võ Hữu Thoại, Viện trưởng Viện Cây ăn quả Miền Nam cho biết thêm, Viện Cây ăn quả miền Nam còn lưu giữ số liệu cây giống đã chuyển cho nông dân ở các tỉnh Long An, Tiền giang, Bình Thuận để trồng khảo nghiệm. Tuy nhiên, trong quá trình hợp tác với Viện Cây ăn quả miền Nam, nhiều nông dân đã tự nhân giống thanh long ruột đỏ LĐ1 và phổ biến trên diện tích lớn, hiện đã lên tới hàng chục nghìn ha.

Bà Nguyễn Thị Kim Thoa, Giám đốc Công ty TNHH Hoàng Phát Fruit công bố thông tin về chia sẻ bản quyền giống thanh long Long Định 1 tại cuộc họp. (Ảnh: Xuân Anh/TTXVN)

Vấn đề phát sinh khi Nhật Bản cho phép thanh long Việt Nam được xuất khẩu vào thị trường này với yêu cầu các doanh nghiệp xuất khẩu phải có mã số vùng trồng. Muốn được cấp mã số vùng trồng, doanh nghiệp phải có bản quyền giống.

Vì vậy, nhiều doanh nghiệp thu mua thanh long từ những hợp tác xã, hộ nông dân tự nhân giống LD1 không được cấp mã số vùng trồng để xuất khẩu sang Nhật Bản. Việc này đang ảnh hưởng ít nhiều đến việc xuất khẩu thanh long sang Nhật Bản và gây phản ứng từ phía nông dân trồng thanh long.

Tại cuộc họp, bà Nguyễn Thị Kim Thoa, Tổng Giám đốc Công ty TNHH Hoàng Phát Fruit cam kết cùng chia sẻ bản quyền giống thanh long ruột đỏ LĐ1 với nông dân, hợp tác xã và các doanh nghiệp xuất khẩu thanh long khác vì lợi ích chung. 

Đối với thị trường Hàn Quốc và Nhật Bản, những nông dân đang trồng giống LĐ1 do Viện Cây ăn quả miền Nam cung cấp trước đây để trồng thử nghiệm, công ty sẵn sàng ký hợp đồng bao tiêu với sản phẩm đáp ứng các tiêu chuẩn của Nhật Bản, với giá cao hơn thị trường 20-30%. 

Với những hợp tác xã có sử dụng giống từ nguồn như trên và đang có nhu cầu mở rộng sản xuất để xuất khẩu sang Nhật Bản, Hoàng Phát Fruit sẵn sàng tham gia hướng dẫn theo tiêu chuẩn Nhật Bản và bao tiêu sản phẩm.

Với các doanh nghiệp xuất khẩu thanh long ruột đỏ LĐ1 sang Nhật Bản, Hoàng Phát Fruit chia sẻ bản quyền bằng cách đồng ý do doanh nghiệp đó được xuất khẩu giống LĐ1 nhưng phải đóng phí bản quyền cho công ty từ 10-30 đồng/kg (tùy theo mức sản lượng xuất khẩu mà doanh nghiệp đạt được).

Đặc biệt, khi tiêu thụ trên thị trường nội địa hoặc xuất khẩu sang các thị trường khác ngoài Nhật Bản và Hàn Quốc, các doanh nghiệp khác được Hoàng Phát Fruit miễn phí bản quyền trong 5 năm (bắt đầu từ năm 2023).

Ông Nguyễn Như Cường, Cục trưởng Cục Trồng trọt đánh giá cao tinh thần chia sẻ lợi ích một cách minh bạch, rõ ràng của Công ty TNHH Hoàng Phát Fruit và khẳng định, việc chuyển nhượng quyền bảo hộ giống thanh long LD1 của Viện Cây ăn quả miền Nam cho Công ty Hoàng Phát Fruit và việc Hoàng Phát Fruit yêu cầu các quyền lợi của đơn vị giữ bản quyền giống là đúng quy định theo Luật Sở hữu trí tuệ.

Tuy nhiên, trong bối cảnh diện tích thanh long LD1 do người dân tự nhân giống quá lớn, Cục Trồng trọt mong muốn các bên liên quan trực tiếp trao đổi, hợp tác để đảm bảo hài hòa lợi ích của nông dân, doanh nghiệp và lợi ích quốc gia./.