Nhiều thanh thiếu niên hay thế hệ trẻ hiện nay có suy nghĩ đơn giản sử dụng thuốc lá điện tử/thuốc lá thế hệ mới như một trào lưu thời thượng, thể hiện sự sành điệu.

Phần lớn các phụ huynh cũng nghĩ và cho đó là một sản phẩm không gây hại, mặc kệ cho con trẻ thử hay không nghĩ tới mức độ nguy hại khủng khiếp đến như vậy. Chứng kiến các ca nhập viện, người ta sẽ thấy hậu quả của thuốc lá điện tử đang tác động đến những người trẻ không hề nhỏ, thậm chí đang âm thầm gây “băng hoại” thần kinh của cả một thế hệ trẻ.

Hoang tưởng, không giao tiếp vì hậu quả thuốc lá điện tử

Hiện nay, nhiều sản phẩm thuốc lá điện tử được phối trộn may túy, nhiều trường hợp đã bị ngộ độc thuốc lá điện tử phải đi cấp cứu.

Thời gian gần đây, số trường hợp ngộ độc do sử dụng thuốc lá điện tử đã được ghi nhận ở nhiều tỉnh, thành phố và đang gia tăng nhanh chóng. Đáng chú ý, hầu hết các trường hợp xảy ra ở lứa tuổi học sinh, trong đó có cả nữ giới.

[Sử dụng thuốc lá điện tử đang có xu hướng tăng nhanh tại Việt Nam]

Tại Trung tâm Trung tâm chống độc (Bệnh viện Bạch Mai) đang điều trị cho một thiếu niên bị ngộ độc ma túy có trong tinh dầu của thuốc lá điện tử.

Bệnh nhân N.H.Đ, 17 tuổi (ở Phú Thọ), sử dụng thuốc lá điện tử đã 2 năm nay.

Mẹ bệnh nhân Đ. cho hay gần đây em luôn trong tình trạng bị mất ngủ nhiều đêm, luôn xuất hiện ảo giác có người lạ bên cạnh mình, hoang tưởng, lo lắng, bồn chồn, người chậm chạp và có nhiều hành động bất thường như không kiểm soát được các hành động của mình.

Tiến sỹ Nguyễn Trung Nguyên - Giám đốc Trung tâm chống độc (Bệnh viện Bạch Mai) cho hay bệnh nhân đến bệnh viện trong tình trạng tỉnh nhưng không tiếp xúc, không giao tiếp với ai, triệu chứng kích thích vẫn còn, vẫn còn hoang tưởng, ảo giác.

Tiến sỹ Nguyễn Trung Nguyên khám cho bệnh nhân Đ. (Ảnh: T.G/Vietnam+)

Qua kiểm tra sơ bộ, các bác sỹ xét nghiệm máu tìm các chất ma túy phổ biến thông thường không thấy, tuy nhiên tinh dầu có trong mẫu thuốc lá điện tử mà bệnh nhân hút là các chất ma túy khác, xét nghiệm khó hơn nhiều.

Bác sỹ cho hay, biểu hiện của bệnh nhân là những triệu chứng điển hình của ngộ độc ma túy. Hiện mẫu thuốc lá điện tử do bệnh nhân sử dụng đã được gửi đi xét nghiệm chuyên sâu.

Mẹ của bệnh nhân cho hay: “Mình cứ nghĩ thuốc lá điện tử chỉ là một dạng thuốc có mùi gây mất ngủ, sau đó cháu xuất hiện những ảo giác gia đình truy hỏi và cũng nghĩ đến thuốc lá điện tử, tuy nhiên chúng tôi lại không nghĩ thuốc lá điện tử mang lại những hậu quả khủng khiếp đến như vậy.”

Đ. sống tại một huyện miền núi của tỉnh Phú Thọ, mẹ bệnh nhân cho hay đáng lưu ý, tại đây thuốc lá điện tử và tinh dầu được trẻ mua trực tuyến trên mạng xã hội.

Tiến sỹ Nguyễn Trung Nguyên cho hay trong thuốc lá điện tử ngoài chất nicotin còn có chất phụ gia, ma túy và nhiều hàm lượng thành phần khác mà những đối tượng xấu cho vào, thậm chí khi không cho ma túy vào, các thành phần bình thường trong đó cũng gây nguy hại cho sức khỏe. Dù nguy hiểm là vậy, nhưng những lọ tinh dầu pha trộn sẵn ma túy thế hệ mới vẫn được bày bán công khai. Các ca ngộ độc ma túy sẽ gặp ngộ độc những chất phụ gia bên trong của thuốc lá điện tử do đốt cháy lên do có hàng nghìn chất bên trong đó - phức tạp hơn cả thuốc lá truyền thống.

Sau khi sử dụng thuốc lá điện tử, nhiều bạn trẻ nhập viện trong tình trạng hoang tưởng, ảo giác, lo sợ, nhiều khi còn bị kích thích thần kinh.. thậm chí có những trường hợp co giật, sùi bọt mép, tím tái, hôn mê. Vì vậy, các vị phụ huynh cần để ý tránh để trẻ trong tình trạng quá muộn mới phát hiện  ngộ độc chất kích thích, chất ma túy có bên trong thuốc lá điện tử.

Mẫu sản phẩm thuốc lá điện tử bệnh nhân Đ. ngộ độc được gia đình đưa tới Viện để lưu mẫu. (Ảnh: PV/Vietnam+)

Theo bác sỹ Nguyên, đến nay, sau vài ngày điều trị, bệnh nhân nhận thức được dần và dần dần nói chuyện giao tiếp được đơn giản. Trước mắt chữa cho bệnh nhân ổn định về tinh thần và kiểm tra về tim mạch, thần kinh, tâm thần. Đáng lưu ý, có trường hợp không kiểm soát được có thể dẫn tới tự hại bản thân, gây hại người xung quanh khi ảo giác gây kích động nguy hiểm.

Bác sỹ Nguyên phân tích: “Các trường hợp bị ngộ độc thuốc lá điện tử trong tình trạng nặng có thể hôn mê, sốc, loạn nhịp tim, tổn thương tim và tổn thương đa cơ quan. Về lâu dài, các bệnh nhân hút thuốc lá điện tử vẫn phải kiểm tra chụp phổi, thăm dò chức năng hô hấp, đánh giá về mặt trí nhớ, cảm xúc, thần kinh, chụp não xem ảnh hưởng đến não như thế nào. Bởi đây là bệnh lý hít các chất vào cơ thể có thể gây nguy cơ tổn thương phổi… thần kinh, tim mạch. Nhiều người sẽ có nguy cơ bị suy tim, bệnh cơ tim, thậm chí bệnh mạch vành ở người trẻ do dùng ma túy còn nặng hơn người già mắc bệnh mạch vành do đái tháo đường. Bệnh nhân còn phải chụp não có thể thấy tổn thương não, phù não, teo não…”

Ngăn chặn thế hệ trẻ bắt đầu sử dụng

Hiện nay, thuốc lá điện tử là mặt hàng chưa được bày bán công khai tại Việt Nam và chưa được phép nhập khẩu.

Thượng tá Nguyễn Minh Cương - Phó Trưởng phòng 5, Cục Cảnh sát điều tra tội phạm về ma túy (Bộ Công an) cho hay năm 2022, trên toàn quốc đã phát hiện bắt giữ, xử lý 51 vụ, 97 đối tượng mua bán, tàng trữ trái phép chất ma túy dưới dạng 'núp bóng' thực phẩm, đồ uống, thuốc lá điện tử. Trong đó ma túy được 'tẩm ướp' vào thảo mộc, thuốc lá điện tử: 32 vụ, 58 đối tượng; vật chứng thu giữ: 124,1kg và 40,7 lít dung dịch có chứa chất ma túy loại ADB-BUTINACA dùng 'tẩm ướp,' 'pha trộn,' 'núp bóng' dưới dạng thuốc lá điếu, tinh dầu thuốc lá điện tử...

Trước tình hình ma túy “núp bóng” thực phẩm, đồ uống, thảo mộc, thuốc lá điện tử… diễn biến phức tạp và có chiều hướng gia tăng, Bộ Công an đã chỉ đạo công an các đơn vị, địa phương tăng cường công tác tuyên truyền, chủ động nắm tình hình, phát hiện, đấu tranh với loại tội phạm này.

Theo Quỹ phòng chống tác hại thuốc lá (Bộ Y tế), thuốc lá điện tử (ENDs) là thiết bị sử dụng pin làm nóng dung dịch điện tử (e-liquid) để tạo ra sol khí/khói cho người dùng hít vào, chứa chất tạo mùi, hòa tan trong Propylene Glycol hoặc/và Glycerin. Thành phần chính của dung dịch điện tử, bên cạnh nicotin, còn có propylene glycol và các chất tạo hương vị. Có ít nhất 60 hợp chất hóa học đã được tìm thấy trong dung dịch thuốc lá điện tử (còn gọi là tinh dầu) và nhiều hợp chất khác có trong sol khí/khói tạo ra từ thuốc lá điện tử.

Có ít nhất 60 hợp chất hóa học đã được tìm thấy trong dung dịch thuốc lá điện tử. (Ảnh: M.Q/Vietnam+)

Thuốc lá điện tử có chứa nicotin là một hoá chất gây nghiện cao, là nguyên nhân dẫn đến nghiện nicotin và các nguy cơ khác bao gồm các bệnh tim, phổi cùng nhiều bệnh khác. Mặc dù bản thân lá thuốc lá đã có chứa nicotin tự nhiên, các sản phẩm thường chứa các chất phụ gia để gia tăng khả năng hấp thụ nicotin. Những chất này có thể đưa nicotin vào não trong vòng vài giây, khiến người sử dụng nhanh chóng phụ thuộc vào nicotin và khó cai thuốc lá. Nicotin ở liều thấp đã có thể kích thích hệ thần kinh trung ương và ngoại vi, gây kích thích, làm tâm trạng hưng phấn và tăng nhịp tim hoặc huyết áp; liều cao nicotin có thể làm hạ nhịp tim, hạ huyết áp và trầm cảm.

Đặc biệt, thuốc lá điện tử có chứa vitamin E axetat và tetrahydrocannabinol (THC), một chất kích thích hệ thần kinh có chứa trong cần sa, được cho là có vai trò quan trọng gây ra hàng nghìn trường hợp tổn thương phổi. Mặc dù vitamin E axetat an toàn khi được tiêu thụ dưới dạng thực phẩm hoặc mỹ phẩm, nhưng hậu quả của việc hít phải vitamin E axetat vẫn chưa được tìm hiểu đầy đủ. Hiện nay, một số quốc gia như Canada, Vương quốc Anh và một số tiểu bang ở Mỹ đã cấm vitamin E axetat

Theo tổng kết của Quỹ phòng chống tác hại thuốc lá, để che giấu độ gắt của nicotin làm cho sản phẩm dễ chịu hơn, dễ hít vào hơn và tạo mùi vị hấp dẫn, thu hút người sử dụng, đặc biệt là giới trẻ, các nhà sản xuất còn sử dụng rất nhiều loại hương liệu có mùi vị như: bạc hà, táo, cam, chanh… trong thuốc lá điện tử.

Tổ chức Y tế thế giới chỉ rõ, hiện có khoảng 20.000 loại hương liệu, trong đó có nhiều loại chưa được đánh giá toàn diện về mức độ gây hại với sức khỏe. Một số hương liệu được sử dụng trong ENDS đã được chứng minh là làm tăng độc tính của sản phẩm. Ngoài ra, việc làm nóng các cuộn dây kim loại trong ENDS sẽ tạo ra nhiều kim loại nặng trong sol khí ENDS như cadmium, chì, niken, thiếc, mangan, selen, kẽm và đồng. Hàng ngàn dung dịch điện tử có chứa hương liệu không phù hợp và cả ở nồng độ không phù hợp, đều có thể dẫn đến tác động tiêu cực đến sức khỏe

Theo Tổ chức Y tế thế giới (WHO), trên thế giới chưa có bằng chứng về việc thuốc lá điện tử giúp cai nghiện thuốc lá thông thường. WHO cũng không xác nhận thuốc lá điện tử là một biện pháp hỗ trợ cai nghiện”. Bằng chứng cho thấy người sử dụng thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng có nguy cơ sử dụng thuốc lá thông thường, nhiều người sử dụng đồng thời cả thuốc lá điện tử và thuốc lá thông thường. Thuốc lá điện tử không những không giúp cai thuốc lá mà còn khiến người chưa hút thuốc trở thành nghiện nicotin. Những người trẻ chưa từng hút thuốc lá điếu thông thường nhưng sử dụng thuốc lá điện tử có nguy cơ nghiện thuốc lá điếu thông thường cao gấp 2-3 lần so với những người chưa từng sử dụng thuốc lá điện tử. 

Thuốc lá điện tử có chứa nicotin là một hoá chất gây nghiện cao, là nguyên nhân dẫn đến nghiện nicotin và các nguy cơ khác bao gồm các bệnh tim, phổi cùng nhiều bệnh khác. (Ảnh: M.Q/Vietnam+)

Tổ chức Y tế Thế giới đưa ra khuyến cáo không có sản phẩm thuốc lá nào là an toàn cho sức khỏe. Thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng có chứa nicotine, vẫn là sản phẩm gây nghiện. Theo bảng phân loại bệnh tật quốc tế thì lệ thuộc nicotine được phân loại mã bệnh 6C4A.2 là một bệnh thuộc loại rối loạn do sử dụng chất kích thích hoặc các hành vi gây nghiện. Nicotine còn là chất độc hại, gây các bệnh tim mạch, hô hấp, tiêu hóa...

Một số khảo sát trong cộng đồng sử dụng thuốc lá điện tử cho thấy rõ ràng về mối liên quan giữa sử dụng thuốc lá điện tử với các tệ nạn xã hội khác như ma túy, hút shisha và các chất gây nghiện khác. Pha trộn ma túy vào dung dịch điện tử (Cannabis và Marijuana) đã được ghi nhận ở Trung tâm Chống độc Bệnh Viện Bạch Mai và Trung tâm giám định ma túy Viện Khoa học hình sự (Bộ Công an). Những hệ lụy này ảnh hưởng xấu đến sức khỏe, môi trường, lối sống, hành vi của giới trẻ.

Vì vậy, để bảo vệ thế hệ trẻ, mỗi gia đình, mỗi bậc phụ huynh cần chung tay trong nỗ lực phòng, chống tác hại của thuốc lá và các sản phẩm thuốc lá mới như thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng..., ngăn chặn thế hệ trẻ bắt đầu sử dụng các sản phẩm này và ngăn ngừa việc đưa ra các kết luận thiếu căn cứ về tính an toàn của các sản phẩm này…/.