Gogoro đã chứng minh hiệu quả của mô hình đổi pin. (Nguồn: Gogoro)

Điều gì sẽ xảy ra nếu thay vì sạc lại ắc quy của xe tay ga điện thì lái xe lại được đổi một bình ắc quy đã đầy? Ở vùng lãnh thổ Đài Loan (Trung Quốc), mô hình này đang được công ty chuyên sản xuất xe điện và xây dựng mạng lưới trạm sạc xe điện Gogoro triển khai. Nhưng việc áp dụng với xe ôtô sẽ không dễ dàng.

Thành công trong lĩnh vực xe máy điện

Một âm thanh chói tai vang lên từ chiếc xe tay ga điện của cô Joie Ham chạy trên đường phố Đài Bắc. Đột nhiên, người phụ nữ trẻ dừng lại, mở yên xe và lôi ra trong cốp xe hai thùng nặng khoảng 10kg. Cô đặt chúng vào một ô trắng và xanh bên vệ đường và ở đó đã có hai chiếc hộp tương tự. Cô lấy chúng và đặt lần lượt vào trong cốp chiếc xe máy của mình.

Chỉ trong vòng chưa đầy một phút, cô gái trẻ thay pin cho xe mà không cần phải rút ví. Cô chia sẻ việc đăng ký gói dịch vụ giá 900 Đài tệ mỗi tháng (khoảng 29,52 USD) rất có lợi cho người sống ở vùng ngoại ô xa xôi như cô, vì chạy xe xăng sẽ đắt hơn.

Tại Đài Loan, nơi xe máy tay ga chiếm lĩnh thị trường, hơn 400.000 người thực hiện việc đổi ắc quy xe mỗi ngày tại một trạm đổi pin của thương hiệu Gogoro.

Tại Đài Loan hiện có 2.505 trạm đổi pin, tức là nhiều hơn các trạm xăng. Tuy nhiên, cách đây hơn chục năm, khi công ty này gửi ý tưởng đến các nhà sản xuất xe máy lớn, không ai sẵn sàng đặt niềm tin vào Gogoro.

Ming-i Peng, Giám đốc sản phẩm của Gogoro, nhớ lại: “Họ lo lắng rằng chúng tôi sẽ không thể tồn tại lâu dài. Họ sẽ nói gì với những khách hàng đã mua xe tay ga điện nếu mạng lưới trao đổi pin ngừng hoạt động?”

Không chịu lùi bước, các nhà lãnh đạo Gogoro sau đó đã quyết định sản xuất xe tay ga của riêng họ với pin có thể hoán đổi, tung ra thị trường vào năm 2015. Và họ đã thành công. Hình thức này tỏ ra hoàn toàn phù hợp với Đài Loan, nơi phần lớn người dân để xe tay ga trên đường phố vào ban đêm và không bao giờ có cáp để sạc.

Nhà sản xuất này đã bán được hơn 500.000 chiếc và xe tay ga điện hiện chiếm 12% tổng số xe hai bánh của Đài Loan, giúp giảm mức độ tiếng ồn và bụi mịn ở các thành phố. Kể từ đó, các nhà sản xuất khác như Yamaha, Aeonmotor, PGO... đã áp dụng công nghệ này bằng cách sản xuất xe tay ga tương thích với trạm sạc điện của Gogoro. Nhà sản xuất xe máy lớn nhất của Đài Loan Kymco đã quyết định phát triển mạng lưới các trạm đổi pin của riêng mình.

Ông Ming-i Peng không giấu niềm tự hào khi nói về sự xoay chuyển của cuộc cạnh tranh. Ông chia sẻ: “Lúc đầu, người ta nói rằng sản phẩm của chúng tôi không sinh thái vì đối với mỗi chiếc xe tay ga, bạn sẽ cần hai cặp pin - một cặp trong máy, cặp còn lại sạc lại. Nhưng trên thực tế, điều này là không đúng. Pin của chúng tôi sạc trong hai giờ và người dùng không phải thay pin hằng ngày. Đây là lý do tại sao người ta ước tính rằng cần có mười một cặp pin để chạy 10 xe tay ga."

Pin được trang bị cảm biến và được theo dõi liên tục. Các chỉ số đều được ghi lại trên đám mây của Gogoro. Ông Ming-i Peng cho biết công ty biết chính xác tình trạng của từng cục pin, biết cách sạc pin tối ưu, và khi nào thì nên sửa chữa chúng.

Ngược lại, khi người dùng sạc pin ở nhà, họ thường làm không đúng cách và làm chai pin. Nhờ được quản lý chặt chẽ, Gogoro vẫn sử dụng được loại pin dùng cho những chiếc xe máy 8 năm tuổi.

Công ty hiện đang mở rộng thị trường ở Đông Nam Á, xe tay ga của họ mới xuất hiện ở Philippines và Singapore, sắp tới là Ấn Độ vào cuối năm nay. Ở châu Âu, đối thủ Kymco của họ hiện đang có tiềm năng ở Italy. Một số công ty khởi nghiệp đang "thử vận may" ở Paris như Zeway hay Swobbee ở Đức.

Phụ tùng bổ trợ cho ôtô con, triển vọng cho xe tải

Theo Mike Danilovic, Giáo sư về quản lý công nghiệp tại Đại học Halmstad (Thụy Điển), điểm đặc biệt của mô hình này nằm ở chỗ nó tách xe điện ra làm hai: mua phương tiện và thuê pin. Vì vậy, khách hàng không bao giờ phải lo lắng về chất lượng của pin trong khi đối với các phương tiện sử dụng ắc quy cố định, tình trạng của ắc quy sẽ quyết định phần lớn giá trị khi họ bán lại xe.

Đây là ý tưởng hấp dẫn nhưng liệu có thể mở rộng sang ôtô điện hay không? Ý tưởng này không mới, hãng sản xuất ôtô điện Tesla (Mỹ) đã xem xét lựa chọn này từ khoảng 10 năm trước.

Ông Mike Danilovic cho biết một công ty của Israel, Better Place, thậm chí đã hợp tác sản xuất xe với Renault trước khi phá sản vào năm 2013 - ý tưởng này có lẽ quá tiên phong trong thị trường ôtô điện còn sơ khai.

[Hãng xe Việt VinFast mở trạm sạc xe điện đầu tiên tại cây xăng]

Nhưng ngày nay, mọi thứ đang thay đổi khi ở Trung Quốc, công ty ôtô điện hàng đầu Nio có tham vọng thiết lập 2.300 trạm trao đổi pin vào cuối năm nay. Các trạm này giống như nhà để xe trong đó các cánh tay robot nhặt hết pin rỗng và thay pin đầy trong 3 phút hoặc 4 phút.

Nio đang nhắm mục tiêu đến châu Âu. Sau khi ra mắt tại Na Uy vào năm 2021, công ty sẽ giới thiệu sản phẩm tại Đức, Hà Lan, Đan Mạch và Thụy Điển, và sau đó có thể tới Bỉ.

Tuy nhiên, con đường không phải trải toàn hoa hồng, những thách thức là rất lớn. Theo ông Ming-i Peng, việc xây dựng các trạm tự động này rất tốn kém, đặc biệt là ở các thành phố nơi giá đất tăng cao.

Về phần mình, nhà phân tích thị trường ôtô Đức Matthias Schmidt không thấy tương lai nào cho loại hình này ở châu Âu. Theo ông, khi tốc độ sạc có dây tăng lên, việc hoán đổi pin sẽ trở nên lỗi thời trước khi nó bắt đầu trở nên phổ biến ở châu Âu.

Ông Mike Danilovic đã điều hành dự án nghiên cứu "Cầu nối Thụy Điển-Trung Quốc" (Sweden-China Bridge) và nghiên cứu kỹ lưỡng vấn đề này. Ông cho rằng hoán đổi pin nên được coi là “bổ trợ” cho sạc bằng dây cáp.

Đổi pin cho xe máy điện. (Ảnh: Bloomberg)

Xe Nio cũng có thể được sạc tại nhà và trên hết là phù hợp cho mục đích sử dụng chuyên nghiệp. Ví dụ, taxi điện không thể lãng phí 1 giờ để sạc lại bằng cáp vào giữa ngày và có thể tìm trên bản đồ một trạm miễn phí để đổi pin trong thời gian nhanh kỷ lục. Do đó, trong ngắn hạn, đó là thị trường ngách và phù hợp với đô thị.

Nhưng mặt khác, Giáo sư Mike Danilovic nhìn thấy tiềm năng to lớn đối với các phương tiện hạng nặng, chẳng hạn như xe tải và xe buýt, vốn cũng có lịch trình rất chặt chẽ. Trên thực tế, người lái xe biết trước lộ trình và thời gian vận chuyển của mình. Với thông tin này, thật dễ dàng để quản lý nguồn cung cấp pin đã sạc tại các trạm đổi nằm dọc theo đường cao tốc.

Ông Mike Danilovic cho biết trong nửa đầu năm 2022, hơn 10.000 xe tải điện đã được bán ở Trung Quốc và một nửa trong số đó chạy bằng pin có thể thay được. Trong một vài năm tới, tỷ lệ này sẽ tăng lên 70%.

Trong khuôn khổ nghiên cứu, ông Mike Danilovic đã nói chuyện với 25 công ty hậu cần ở Australia và tất cả họ đều bày tỏ sự quan tâm đến việc đổi pin.

Tuy nhiên, theo vị giáo sư này, đây là một thách thức lớn bởi vì nếu con người có thể giảm lượng khí thải carbon của điện, thì có thể giảm đáng kể lượng khí thải nhà kính của ngành giao thông./.