Sở Văn hóa Thể thao và Du lịch tỉnh Hà Giang vừa phối hợp với Viện Hàn lâm Khoa học xã hội Việt Nam và UBND huyện Bắc Mê khảo sát, thám sát chùa Bó Củng thuộc thị trấn Yên Phú, huyện Bắc Mê.

Quá trình khảo sát, Đoàn khảo cổ đã phát hiện nhiều di vật vật liệu kiến trúc cung đình. Trong đó, có những hiện vật lộ ngay trên bề mặt, có những di vật bị vùi chìm dưới mặt đất, chỉ nhô lên một phần trên bề mặt.

Theo đó, Đoàn khảo cổ phát hiện được hiện vật; trong đó có 12 tảng đá kê chân cột Đặc điểm chung của những chân tảng này mặc dù có hình dáng tự nhiên khác nhau, nhưng trên bề mặt đều có dấu vết tu sửa cho bằng phẳng để kê chân cột gỗ. Các chân tảng này có kích thước trung bình từ 45cm- 60cm, dày từ 25cm-35cm.

Mô hình tháp đất nung có 7 hiện vật. Vật liệu trang trí bằng đất nung, gồm: Gạch mỏng ốp có trang trí hoa văn (hoa chanh, hoa dây) có 2 hiện vật. Hiện vật có hình tượng rồng (1 mảnh vỡ khắc hình đuôi rồng và 1 mảnh vỡ có khắc hình đầu rồng (phần mắt và mào rồng). Mô hình tháp đất nung hiện vật, đều là những mảnh đã bị gãy, vỡ từ nhiều mô hình tháp khác nhau. Tất cả các hiện vật tháp đất nung này mang đặc trưng kỹ thuật và loại hình thời nhà Trần, thế kỷ XIII-XIV.

Chuông sắt có lỗ xâu dây để treo có 1 chiếc (Hiện vật đã bị vỡ một nửa có kích thước cao khoảng 10cm, đường kính khoảng 8cm) và chuông đồng nhỏ có 1 hiện vật.

Đoàn mở hố thám sát 2m2, hố đào sâu 45cm, tầng văn hoá phát lộ dày 40cm, chứa đầy mảnh ngói, chủ yếu là loại ngói mũi nhọn có 2 mấu nổi ở đầu. Có trên 250 mảnh ngói, trong đó có 6 viên ngói khá nguyên vẹn. Có thể khẳng định đây là vị trí mái nhà kiến trúc cổ đã đổ sập xuống nơi đây.

Đoàn cũng đã tiến hành khảo sát xung quanh quả đồi có di tích kiến trúc, phát hiện thấy có 3 vòng kè đá cho khuôn viên của kiến trúc. Vòng kè thứ 3 ở ngoài cùng và vòng kè thứ 2 ở giữa có đặc điểm chung là có hình ô van kéo dài theo địa thế quả đồi. Vòng kè thứ nhất trên đỉnh đồi có dạng gần chữ nhật (chắc tương ứng với nền chùa).  Do trên bề mặt đồi hiện nay dày đặc những bụi trúc, cây cỏ khác việc đo đạc bằng thước gặp rất nhiều khó khăn. Nhưng nhìn chung quy mô di tích khá lớn, rộng hàng nghìn mét vuông.

Qua nghiên cứu các di vật, di tích phát hiện được trên mặt đất và trong hố đào thám sát, có thể khẳng định: Đây là dấu tích của một một ngôi chùa cổ có niên đại khởi dựng từ thời nhà Trần, thế kỷ XIII- XIV.

PGS.TS Trình Năng Chung - Nghiên cứu viên Cao cấp Khảo cổ học, Viện Hàn lâm Khoa học xã hội Việt Nam cho hay, căn cứ vào những kết quả khai quật chúng ta có cơ sở khoa học để xếp hạng Di tích chùa ở thôn Bó Củng ở cấp Tỉnh và cấp Quốc gia.

Về tên gọi của chùa, theo nghiên cứu phỏng vấn một số cụ cao tuổi ở thôn Bó Củng thì chùa có tên gọi là “chùa Tam Tự” và được xây dựng từ năm 1815.

Qua nghiên cứu thực tế chúng tôi thấy tên gọi “Chùa Tam Tự” và niên đại xây dựng năm 1815 là hoàn toàn không thuyết phục và không có cơ sở khoa học (do thiếu bằng chứng về tên chùa trong những tư liệu cổ thành văn, trong thần phả, sắc phong thời phong kiến để lại).

Do vậy chúng tôi đề nghị, trước khi chúng ta tìm một tên chùa thích hợp, chúng ta sẽ lấy tên địa danh có di tích để đặt tên cho di tích. Cụ thể ở đây chúng tôi đề nghị gọi di tích chùa thời Trần ở thôn Bó Củng là Chùa Bó Củng (giống như chùa Nậm Dầu ở huyện Vị Xuyên, Hà Giang, hay như chùa Thượng Lâm ở huyện Lâm Bình, Tuyên Quang...). Đây cũng là cách đặt tên theo thông lệ của giới khoa học văn hoá học, khảo cổ học đặt tên cho các di tích lịch sử, khảo cổ học...

Nguồn: Pháp Luật Plus - Phát hiện một ngôi chùa cổ có niên đại từ thời nhà Trần ở Hà Giang (phapluatplus.vn)