Theo báo cáo “Việc thực hiện chính sách, pháp luật về thực hành tiết kiệm, chống lãng phí giai đoạn 2016-2021” được nêu tại Kỳ họp thứ 4, Quốc hội Khóa XV, nêu rất rõ về những tồn tại liên quan đến công tác lập, thẩm định, phê duyệt chủ trương đầu tư, quyết định đầu tư, triển khai thực hiện dự án quan trọng quốc gia, dự án nhóm A sử dụng vốn đầu tư công.

Đội vốn hàng chục nghìn tỷ đồng

Theo đó, các dự án quan trọng quốc gia, dự án nhóm A là những dự án có quy mô, tổng mức đầu tư lớn. Nội dung báo cáo về việc lập, thẩm định, phê duyệt chủ trương đầu tư, quyết định đầu tư, triển khai thực hiện dự án quan trọng quốc gia, dự án nhóm A sử dụng vốn đầu tư công của Chính phủ, Bộ Kế hoạch  Đầu tư và các bộ, địa phương còn sơ sài, chủ yếu chỉ liệt kê các dự án đã được quyết định chủ trương đầu tư, chưa đánh giá về quá trình triển khai, những bất cập, hạn chế, vướng mắc làm ảnh hưởng đến tiến độ, hiệu quả các dự án để qua đó đánh giá công tác thực hành tiết kiệm, chống lãng phí đối với các dự án này.

Qua giám sát tại một số địa phương cho thấy, tiến độ thực hiện dự án quan trọng quốc gia, dự án nhóm A còn chậm. Việc chậm tiến độ triển khai thực hiện các dự án này, dẫn đến hiệu quả đầu tư thấp là gánh nặng, tác động tiêu cực đến đời sống xã hội, phá vỡ các kế hoạch, mục tiêu phát triển kinh tế xã hội không chỉ một địa phương mà còn cả khu vực, cả nước.

Cụ thể, Thành phố Hồ Chí Minh: Một số dự án thuộc diện quan trọng quốc gia quyết định đầu tư từ nhiều nhiệm kỳ trước đây chậm tiến độ, tăng tổng mức đầu tư lên gấp nhiều lần, thực hiện chưa đúng quy định, gây bức xúc dư luận, như: Dự án Xây dựng tuyến đường sắt đô thị số 1, tuyến Bến Thành - Suối Tiên (JICA), được phê duyệt năm 2008, qua 14 năm thực hiện vẫn tiếp tục xin lùi thời hạn hoàn thành (dự kiến năm 2028 mới kết thúc dự án), đội vốn quá lớn từ 17.387 tỷ đồng lên 43.757 tỷ đồng;

Dự án Xây dựng tuyến tàu điện ngầm số 2, Bến Thành - Tham Lương (ADB, KfW, EIB), được phê duyệt tháng 10/2010 song theo Báo cáo của Thành phố thì thời gian hoàn thành thi công đưa vào khai thác dự kiến phải đến năm 2030; đây cũng tiếp tục là dự án đội vốn rất lớn, TMĐT ban đầu là 26.116 tỷ đồng vào 2010, đến 2018 là 47.891,28 tỷ đồng.

Ngoài ra, Thành phố Hồ Chí Minh có 2 dự án dừng thực hiện song chưa đánh giá kỹ nguyên nhân tiến độ thực hiện các dự án nhóm A chậm, các vướng mắc phát sinh, lý do và phương án xử lý đối với 2 dự án dừng thực hiện; chưa đánh giá việc lãng phí nguồn lực trong những trường hợp này.

Theo báo cáo số 76/BC-UNND của UBND Thành phố Hồ Chí Minh, Dự án Xây dựng Nhà hát Giao hưởng, Nhạc và Vũ kịch và Dự án Bồi thường giải phóng mặt bằng Khu liên hợp thể dục thể thao quốc gia Rạch Chiếc phường An Phú, Quận 2 hiện nay đang “ngưng thực hiện”.

Thành phố Hà Nội: Nhiều dự án lớn, nhất là các tuyến đường sắt đô thị cũng ở tình trạng chậm tiến độ, tăng tổng mức đầu tư, chưa rõ thời hạn hoàn thành, như: Dự án tuyến đường sắt đô thị thí điểm TP Hà Nội, đoạn Nhổn - ga Hà Nội: Tổng mức đầu tư: 32.910 tỷ đồng, thời gian thực hiện: 2008-2022;

Dự án xây dựng tuyến đường sắt đô thị số 2, đoạn Nam Thăng Long - Trần Hưng Đạo: Dự án đang làm thủ tục điều chỉnh tổng mức đầu tư từ 19.555 tỷ đồng lên 35.678,632 tỷ đồng;

Dự án Xây dựng hệ thống xử lý nước thải Yên Xá thành phố Hà Nội: Tổng mức đầu tư: 16.293,444 tỷ đồng, thời gian thực hiện 2013 - 2021. Ngoài các dự án chậm tiến độ, tăng tổng mức đầu tư, còn có những dự án nhóm A đã hoàn thành, đưa vào hoạt động nhưng kém hiệu quả như: Dự án Bảo tàng Hà Nội, Tuyến xe buýt nhanh (BRT) Cát Linh - Hà Đông...

Các loại dự án trên là những điển hình của việc thất thoát, lãng phí, xảy ra trong thời gian dài, nhưng chậm được các cấp có thẩm quyền khắc phục, xử lý đối với các dự án ODA, việc chậm tiến độ, kém hiệu quả ngoài thất thoát, lãng phí, còn ảnh hưởng đến uy tín quốc gia.

ĐBQH lên tiếng

"Trên thực tế, với những vụ án vi phạm pháp luật gần đây liên quan đến cán bộ, công chức, viên chức vi phạm các quy định của Nhà nước gây hậu quả nghiêm trọng đã gây thất thoát, lãng phí tài sản công từ Trung ương đến cơ sở ở một số các tỉnh, thành trong cả nước. Trong Báo cáo đã đánh giá về sự tồn tại, hạn chế và nguyên nhân hầu hết đều xuất phát từ con người do người đứng đầu, người tham mưu chưa chú trọng, chưa quyết liệt, chưa thực hiện đúng các quy định pháp luật của Nhà nước đã gây lãng phí, thất thoát, sử dụng nguồn lực từ ngân sách đầu tư xây dựng đến đất đai, tài nguyên khoáng sản", Đại biểu Chu Thị Hồng Thái - Đoàn ĐBQH tỉnh Lạng Sơn phát biểu tại phiên thảo luận ngày 31/10/2022.

Báo cáo kết quả giám sát của Đoàn giám sát đã chỉ ra rất cụ thể, các mặt còn tồn tại, gây thất thoát, lãng phí cũng chỉ rõ nguyên nhân của các tồn tại đó. Điều đó cho thấy Quốc hội đã chọn trúng và đúng vấn đề giám sát. "Tuy nhiên, vấn đề quan trọng đặt ra tiếp theo là ai sẽ chịu trách nhiệm về những thiệt hại, tổn thất, lãng phí đó; giải pháp để xử lý tiếp theo các tồn tại đó như thế nào?", Đại biểu Lê Hữu Trí - Đoàn ĐBQH tỉnh Khánh Hòa cho hay.