Điều trị cho trẻ em mắc bệnh lao tại bệnh viện ở Malakal, Nam Sudan. (Nguồn: AFP/TTXVN)

Khayr phát hiện mình mắc bệnh lao khi 19 tuổi. Bác sỹ nói rằng anh mắc bệnh lao tiềm ẩn, tức là mang vi khuẩn lao trong trạng thái bất hoạt, không biểu hiện ra bệnh, không triệu chứng và không truyền vi khuẩn sang người khác.

Anh đã được kê thuốc để ngăn bệnh tiến triển nặng, nhưng không tuân thủ đầy đủ theo phác đồ điều trị. Vài năm sau đó, anh bắt đầu có những triệu chứng của bệnh lao hoạt tính như sụt cân, mệt mỏi và đổ mồ hôi trộm.

Anh phải trải qua một liệu trình điều trị gian nan, khiến anh hối hận vì đã để lỡ mất thời gian “vàng” điều trị ban đầu. Giống như Khayr, không ít người chủ quan về mức độ nghiêm trọng của căn bệnh có thể phòng ngừa và chữa khỏi này.

Bệnh lao vẫn là một trong những căn bệnh truyền nhiễm nguy hiểm nhất thế giới. Mỗi ngày, gần 4.400 người tử vong vì bệnh lao và gần 30.000 người mắc bệnh. Lao là bệnh truyền nhiễm gây tử vong cao thứ hai sau COVID-19, trước cả bệnh HIV/AIDS.

Khoảng 25% dân số thế giới mắc lao tiềm ẩn. Những người khỏe mạnh nhiễm vi khuẩn lao có khoảng 5-10% nguy cơ chuyển thành thể hoạt động. Bên cạnh đó, những người mắc lao thể hoạt động có thể lây truyền cho 10-15 người khác thông qua tiếp xúc gần.

Tuy nhiên, bệnh lao có thể chữa khỏi nếu phát hiện sớm, điều trị đúng phương pháp và đủ thời gian.

[Truyền cảm hứng, tạo niềm tin chấm dứt bệnh lao trên toàn cầu]

Trong bối cảnh cuộc chiến chống bệnh lao toàn cầu đang đối mặt với nhiều thách thức sau đại dịch COVID-19, Ngày thế giới phòng chống lao 24/3 năm nay có chủ đề “Đúng! Chúng ta có thể chấm dứt bệnh lao” (Yes! We can end TB), như một lời khẳng định mạnh mẽ rằng việc “thanh toán” bệnh lao là hoàn toàn có thể.

Đại dịch COVID-19 đã làm đảo ngược nhiều năm tiến bộ đạt được trong cuộc chiến chấm dứt bệnh lao. Theo báo cáo của Tổ chức Y tế thế giới (WHO), toàn bộ những tiến độ từng đạt được tính đến năm 2019 đã bị đình trệ hoặc là hoàn toàn đảo ngược, mục tiêu thanh toán bệnh lao toàn cầu đã bị trệch hướng. Rõ nhất là số bệnh nhân lao được phát hiện trên toàn cầu giảm mạnh.

Từ mức cao nhất là phát hiện 7,1 triệu người bệnh năm 2019, con số này đã giảm 18% xuống 5,8 triệu vào năm 2020, trở lại mức phát hiện của năm 2012. Năm 2021, số bệnh nhân lao được phát hiện tăng trở lại lên 6,4 triệu trường hợp (mức phát hiện của năm 2016-2017).

Bệnh nhân mắc bệnh lao nhận thuốc điều trị tại bệnh viện ở Johannesburg, Nam Phi. (Nguồn: AFP/TTXVN)

Khoảng 10,6 triệu người mắc lao trên toàn cầu vào năm 2021, tăng 4,5% so với năm 2020 (10,1 triệu). Tỷ lệ mắc mới lao cũng tăng 3,6% trong năm 2021 so với năm 2020, đảo ngược mức giảm 2% mỗi năm trong 2 thập niên. Số trường hợp mắc lao kháng thuốc cũng tăng lên trong năm 2021, với 450.000 ca mắc mới.

Ngoài COVID-19, có mối liên quan chặt chẽ giữa tỷ lệ mắc bệnh lao trên đầu người và các chỉ số phát triển như thu nhập trung bình và tình trạng suy dinh dưỡng. Các rào cản kinh tế và tài chính có thể ảnh hưởng tới việc tiếp cận chẩn đoán, chăm sóc và điều trị bệnh lao. Khoảng 50% số bệnh nhân lao và gia đình của họ phải đối mặt với tổng chi phí “khổng lồ” do bệnh lao.

Những dữ liệu này cho thấy sự cần thiết phải giảm nhẹ và đảo ngược tác động tiêu cực của COVID-19 đối với công tác phòng chống lao. Hành động càng trở nên cấp bách hơn trong bối cảnh cuộc khủng hoảng năng lượng toàn cầu, rủi ro an ninh lương thực, xung đột Nga-Ukraine, cũng như nhiều cuộc xung đột khác trên thế giới, làm trầm trọng hơn các yếu tố gia tăng nguy cơ mắc bệnh lao.

Trong Chiến lược chấm dứt bệnh lao đến năm 2025, WHO đã đưa ra mục tiêu phát triển thiên niên kỷ trên toàn cầu đến năm 2020 là giảm 20% số người bệnh lao mới mắc và 35% số người tử vong vì lao so với năm 2015, đến năm 2025 sẽ giảm tương ứng là 50% và 75%.

Đa số các mục tiêu chấm dứt bệnh lao hiện chưa đạt được, song tiến bộ đã được ghi nhận tại một số khu vực trên thế giới. Theo Chủ tịch Liên minh toàn cầu phát triển thuốc chữa trị bệnh lao (TB Alliance) Mel Spigelman, nếu có nhiều nguồn lực như chiến dịch chống COVID-19, thế giới hoàn toàn có thể xóa bỏ bệnh lao.

“Đúng! Chúng ta có thể chấm dứt bệnh lao,” chủ đề của Ngày thế giới phòng chống lao năm nay mang đến niềm hy vọng và nguồn năng lượng tích cực, thôi thúc và thể hiện tinh thần quyết tâm cao độ trong công tác phòng chống lao.

Là nước có gánh nặng bệnh lao cao với 169.000 người người mắc bệnh và 12.000 người tử vong do lao (số liệu năm 2021), Việt Nam cũng chọn chủ đề "Việt Nam chiến thắng bệnh lao" cho Ngày thế giới phòng chống bệnh lao năm 2023. 

Chủ đề lạc quan này được đưa ra dựa trên những kết quả phục hồi công tác phòng chống lao tại các nước có gánh nặng bệnh lao cao sau ảnh hưởng của đại dịch COVID-19 và việc đảm bảo tiếp cận với phương pháp chẩn đoán mới, phác đồ điều trị mới, công nghệ số và trí tuệ nhân tạo trong phòng chống bệnh lao, giúp cứu sống thêm hàng triệu người.

WHO nhấn mạnh việc huy động sức mạnh tổng thể, thu hút sự quan tâm, tập trung mọi nguồn lực nhằm đẩy mạnh cuộc chiến chống bệnh lao, bởi 2023 cũng là năm rất quan trọng với các cơ hội nâng cao tầm nhìn và cam kết chính trị tại cuộc họp cấp cao của Liên hợp quốc về bệnh lao vào tháng 9 tới./.