Ông Lại Đăng Thiện bên các kỷ vật một thời khói lửa. (Ảnh: TTXVN phát)

Chiến công chống đế quốc Mỹ phong tỏa sông, biển miền Bắc bằng ngư lôi, bom từ trường đã trải qua 50 năm (27/6/1973-27/6/2023) nhưng ký ức về những năm tháng tham gia rà phá hàng chục quả bom từ trường, đảm bảo thông phà cho xe chuyển hàng hóa, đạn dược vào chiến trường miền Nam vẫn nguyên vẹn trong tâm trí cảm tử quân hai lần được truy điệu sống Lại Đăng Thiện.

Ông Lại Đăng Thiện sinh ra tại xóm 6, xã Nghĩa Bình, huyện Tân Kỳ, tỉnh Nghệ An trong gia đình có 4 người con đều tham gia kháng chiến chống Pháp, chống Mỹ.

Năm nay 76 tuổi, sức khỏe đã suy giảm nhiều do di chứng từ những vết thương nhưng ông Lại Đăng Thiện vẫn kể về chiến công năm xưa với khí thế hào hùng.

Hai lần được đồng đội truy điệu sống

Năm 1965, cuộc chiến tranh chống Mỹ cứu nước ở giai đoạn khốc liệt. Giặc Mỹ thả lượng lớn bom, mìn từ trường nhằm chặt đứt các bến phà, bến sông là "mạch máu" để ta vận chuyển hàng hóa, đạn dược chi viện cho chiến trường miền Nam.

Theo tiếng gọi thiêng liêng của Tổ quốc, ông Lại Đăng Thiện đã hăng hái lên đường nhập ngũ, biên chế thuộc Tiểu đoàn 27 Công binh Quân khu 4, làm nhiệm vụ rà phá bom, đảm bảo con đường chi viện cho miền Nam thông suốt.

[Phong trào “Ba sẵn sàng” - Dấu son tự hào của tuổi trẻ Việt Nam]

Trong suốt 8 năm từ 1965-1973, ông Lại Đăng Thiện đã cùng với đồng đội vào sinh ra tử ở những trọng điểm ác liệt như: cầu Hoàng Mai, phà Bến Thủy (Nghệ An); phà Linh Cảm, cầu Nghèn (Hà Tĩnh), phà sông Gianh, phà Long Đại (Quảng Bình)… cho đến khi đế quốc Mỹ ngừng ném bom hoàn toàn miền Bắc.

Ông Lại Đăng Thiện nhớ lại Tiểu đoàn 27 (đơn vị 2 lần được phong tặng danh hiệu Anh hùng Lực lượng vũ trang nhân dân trong thời kỳ chống Mỹ) đều là những chiến sỹ dũng cảm, mưu trí và gan dạ. Khi nhận nhiệm vụ lái ca nô trên sông rà phá bom, mọi người đều không màng đến sống chết, chỉ nghĩ phải bằng mọi cách hoàn thành nhiệm vụ. Nhiều lần tham gia rà phá bom mìn, song đáng nhớ nhất trong đời là hai lần ông được đồng đội làm lễ truy điệu sống.

Lần đầu vào tháng 11/1967, khi đó ông được điều động đảm bảo giao thông ở bến phà Long Đại (tỉnh Quảng Bình).

Thời điểm đó, giặc Mỹ dội xuống hàng chục tấn bom phá cầu đường, giao thông bị đình trệ, hàng chục tấn hàng vào Nam bị mắc lại bên bờ Bắc.

Đặc biệt, máy bay Mỹ còn trút xuống lòng sông hàng trăm quả bom từ trường nên việc phá bom từ trường, đảm bảo an toàn cho phà và những chuyến hàng trở thành nhiệm vụ rất quan trọng, cấp bách.

Trước tình hình đó, lãnh đạo Quân khu 4 ra chỉ thị cho Tiểu đoàn 27 bằng mọi cách phải thông phà. Tiểu đoàn trưởng quyết định dùng canô kích bom từ trường nổ. Tổ lái ca nô gồm ông Lại Đăng Thiện cùng ba đồng đội là Hà Huy Ty, Nguyễn Văn Thương và Đậu Anh Côi đã được đơn vị làm lễ truy điệu sống.

Ông Thiện xúc động nhớ lại: "Trước khi làm nhiệm vụ, tôi cùng đồng đội dùng máu ở các đầu ngón tay viết thư cảm tử. Khi điếu văn của Tiểu đoàn trưởng vừa dứt, chúng tôi giơ tay đồng thanh hô vang “Quyết tử cho Tổ quốc.” Từ giây phút ấy, với chúng tôi sự sống và cái chết không còn khoảng cách. Chúng tôi lái ca nô lao ra sông, những tiếng nổ vang liên tục như xé tan dòng sông. Khi kích nổ hết bom dưới lòng sông, thấy mình vẫn còn sống, cả đội nhảy lên bờ ôm nhau cười trong nước mắt. Lần đó, tôi đã lái ca nô rà phá 16 quả bom."

Nhật ký Lại Đăng Thiện nói về lần được truy điệu sống tại bến phà Linh Cảm ngày 25/6/1968. (Ảnh: TTXVN phát)

Lần truy điệu sống thứ hai diễn ra vào ngày 25/6/1968. Tổ lái ca nô gồm ông Lại Đăng Thiện và 3 đồng đội được lệnh lái ca nô thông phà Linh Cảm (huyện Đức Thọ, Hà Tĩnh). Phà Linh Cảm nằm giữa ngã 3 sông Ngàn Sâu-Ngàn Phố, chốt chặn đường vào Nam hoặc sang Lào. Sau 2 ngày đêm bị bom từ trường khống chế, nhiệm vụ thông đường được đặt lên hàng đầu.

Trước khi thực hiện nhiệm vụ, Phòng Công binh Quân khu 4 cùng đồng đội đã tổ chức lễ truy điệu sống cho ông Lại Đăng Thiện và 3 đồng đội. Nhiệm vụ hoàn thành với 12 quả bom được kích nổ, lực lượng công binh bắc cầu phao, một tín hiệu xanh bật lên trời báo hiệu đường đã thông, từng đoàn xe nối đuôi nhau qua sông chở hàng hóa, đạn dược vào chiến trường miền Nam. Thế nhưng mất mát trong lần làm nhiệm vụ đó là quá lớn, ông Lại Đăng Thiện và đồng đội Đậu Anh Côi bị thương nặng, còn đồng đội Vũ Ngọc Chương hy sinh dưới lòng sông.

Với những hành động dũng cảm đó, ông Lại Đăng Thiện đã được Nhà nước tặng thưởng Huân chương Chiến công hạng Ba, Bằng khen Dũng sỹ phá bom ưu tú và Chiến sỹ thi đua. Tinh thần dũng cảm của ông và đồng đội còn được tái hiện trong bài “Trọn thề với biển” (ngày 1/9/1968) và “Dắt phà qua túi lửa” (ngày 5/12/1968) được đăng tải trên báo Quân đội Nhân dân, cổ vũ tinh thần chiến đấu quân dân khắp chiến trường.

Bên cạnh đó, trong suốt thời gian tham gia quân ngũ, ông Lại Đăng Thiện cùng đồng đội còn hoàn thành nhiệm vụ rà phá bom trên tuyến đường Đại tướng Võ Nguyên Giáp, tướng Đồng Sỹ Nguyên khảo sát chiến trường, Thủ tướng Phạm Văn Đồng về thăm Khu ủy Vinh Linh Tết năm 1972.

Phát huy phẩm chất của người lính cụ Hồ

Ngày đất nước thống nhất, chiến sỹ cảm tử quân Lại Đăng Thiện xuất ngũ trở về quê hương với nhiều thương tật trên người, là thương binh loại 4/4.

Phát huy phẩm chất của người lính bộ đội cụ Hồ, ông Lại Đăng Thiện tiếp tục nỗ lực học tập và trúng tuyển vào lớp Y16, chuyên Khoa sản của Trường Trung cấp Y tế Nghệ Tĩnh.

Sau 2 năm đèn sách, ông xung phong về Trạm Y tế xã Nghĩa Bình tại quê nhà làm việc.

Thời điểm đó, chưa có máy móc, thiết bị khám chữa bệnh tiên tiến nên việc khám, chẩn đoán thai sản gặp nhiều khó khăn, do đó kinh nghiệm và trách nhiệm của người thầy thuốc luôn được đặt lên hàng đầu.

Trong 13 năm làm Trạm trưởng Y tế 3 xã miền núi Nghĩa Bình, Tiên Kỳ và Nghĩa Dũng, ông Lại Đăng Thiện đã làm “bà đỡ” cho hơn 400 trăm trường hợp “mẹ tròn con vuông.”

Năm 1991, ông Thiện nghỉ hưu, trở về với ruộng vườn. Cũng từ thời gian này, ông giành phần lớn thời gian cho việc sáng tác thơ, đây là đam mê của ông từ thời còn trai trẻ. Những vần thơ của ông bình dị, chân chất, mang hơi thở của cuộc sống đời thường. Ông yêu thơ, thích làm thơ từ khi còn tham gia bộ đội. Trong khoảng thời gian làm lính rà, phá bom mìn, ông đã viết tập “Nhật ký thơ” với gần 100 bài. Các bài thơ chủ yếu ca ngợi Đảng, quê hương, đồng đội và cả tình yêu thiên nhiên xen lẫn những bài thơ về tình yêu. Hiện tại ông vẫn sáng tác và tham gia Câu lạc bộ thơ của xã Nghĩa Bình, là hội viên Hội Văn học nghệ thuật tỉnh Nghệ An.

Từ năm 2011 đến nay, các tác phẩm thơ của ông Lại Đăng Thiện đã được xuất bản thành 4 tập thơ (gần 300 bài) gồm: “Cung trầm,” “Thì thầm lời quê,” “Lặng lẽ miền thơ” và “Nhật ký thơ 1965-1975," cùng nhiều tác phẩm được in chung với các tác giả khác./.