Như Pháp luật Plus thông tin ở những kỳ trước, tã bỉm không chỉ được dùng cho trẻ nhỏ từ khi sinh mới lọt lòng đến lúc bé biết đi mà bỉm còn được sử dụng cho những người lớn tuổi, tỷ lệ sử dụng bỉm, tã ở Việt Nam mỗi năm một tăng cao.

Theo cập nhật dân số Việt Nam mới nhất cho thấy trong năm 2021 đã có 1.545.374 trẻ được sinh ra.

Bên cạnh đó, theo đánh giá của Quỹ Dân số Liên Hợp Quốc “Việt Nam là một trong các quốc gia có tốc độ già hóa dân số nhanh nhất thế giới. Những người từ 60 tuổi trở lên chiếm 11,9% tổng dân số vào năm 2019 và đến năm 2050, con số này sẽ tăng lên hơn 25%”. Vì vậy, theo lẽ tất yếu nhu cầu chăm sóc sức khỏe sẽ tăng lên theo độ tuổi.

Từ các con số biết nói kể trên đó cho thấy đây là thị trường đầy tiềm năng dành cho các nhà sản xuất bỉm, tã và điều đó đồng nghĩa với lượng chất thải bỉm, tã gây ra gánh nặng cho môi trường sẽ tăng theo. Trong khi đó nhiều người không hề biết thời gian phân huỷ của tã, bỉm sau khi sử dụng ngoài môi trường lại có thời gian phân hủy từ 250 - 500 năm!

Tại Việt Nam, các sản phẩm bỉm, tã giấy được người dân tin dùng như: Bỉm Bobby dành cho trẻ nhỏ, Caryn dành cho người lớn (Công Ty Diana Unicharm); bỉm Huggies (Công ty Kimberly-Clark); Pampers (Công ty Procter & Gamble); tã JO (Công ty Việt Sing); tã Unidry, Sunmate (Công Ty Taisun);  tã bỉm Mijuku, Bbzone (Công ty Mujiku); tã người lớn Happy, bỉm trẻ em Bino, Goodry (Công ty Kyvy); bỉm Merries (Tập đoàn KAO); tã HuyGoon (Tã bỉm HUYGO - Hợp tác xã Sơn Mài Hợp Lộc);…

Bên cạnh những nhãn hiệu từ nước ngoài sản xuất trong nước, các doanh nghiệp Việt Nam cũng có nhiều sản phẩm tham gia vào thị trường nội địa.

Theo khảo sát của Pháp luật Plus, rất ít nhà sản xuất tã bỉm và băng vệ sinh công bố doanh số một năm đã bán ra bao nhiêu sản phẩm.

Tuy nhiên, từ một vài số liệu doanh thu năm 2019 của một số nhãn hàng như, Diana Unicharm đạt mức gần 7.500 tỷ đồng, Kimberly – Clark thu về gần 6.000 tỷ đồng, trong báo cáo kết quả kinh doanh của P&G Việt Nam công bố vào năm 2019 (kết thúc vào 30/6) công ty đã đạt gần 7.000 tỷ đồng…từ đó có thể thấy số lượng sản phẩm bỉm, tã, băng vệ sinh thải ra môi trường là nhiều ra sao?

Để trả lời cho câu hỏi, các sản phẩm bỉm tã của các nhà sản xuất tại Việt Nam họ đã sử dụng các công nghệ mới, nghiên cứu sản phẩm thân thiện, giảm gánh nặng cho môi trường ra sao?

Sau gần hai tháng Pháp luật Plus liên hệ đặt lịch với một số nhà sản xuất điều mà phóng viên (PV) nhận được là sự “chần chừ”, khước từ làm việc của một số như đơn vị như: Tã bỉm HUYGO - Hợp tác xã Sơn Mài Hợp Lộc ,... hay sự đùn đẩy kéo dài thời gian làm việc của Công ty TNHH Kimberly-Clark Việt Nam.

Liên quan đến việc thực hiện điều 54 và điều 55 Luật Bảo vệ môi trường 2020 trả lời Pháp luật Plus phía Công ty Diana Unicharm cho hay: “Diana Unicharm cam kết tuân thủ điều khoản của luật Bảo vệ Môi trường Việt Nam và Quốc Tế. Nhà máy Diana Unicharm tại Bắc Ninh được đầu tư công nghệ sản xuất nhằm giảm thải phát thải khí nhà kính (CO2). Công ty xây dựng quy trình phân loại và xử lý triệt để hơn 20 loại rác thải khác nhau phát sinh trong quá trình sản xuất để tận dụng tối đa cho việc tái chế, lắp đặt hệ thống tái chế sản phẩm lỗi phục vụ cho việc tái sử dụng làm nguyên liệu sản xuất tã vệ sinh cho Thú cưng. Ngoài ra còn ký hợp đồng với Công ty Môi trường xanh để thu gom rác thải công nghiệp thông thường bằng phương pháp đốt…”.

Khi được hỏi về phương án bảo vệ môi trường đối với sản phẩm của mình, thì Diana Unicharm thông tin: Công ty mẹ Tập đoàn Unicharm Nhật Bản, Diana Unicharm nỗ lực thực hiện các mục tiêu tiên phong nghiên cứu tái chế tã trẻ em đã qua sử dụng, chuyển dần sang sử dụng năng lượng sạch trong sản xuất, tiên phong tạo xu hướng sản xuất sản phẩm băng vệ sinh, tã trẻ em có trọng lượng nhẹ hơn, mỏng hơn giúp tiết kiệm nguồn lực tự nhiên, ưu tiên các nguyên vật liệu thân thiện với môi trường, giảm sử dụng nhựa, bảo tồn đa dạng sinh học… Đối với trường hợp sản xuất sản phẩm không có khả năng tái chế Diana Unicharm cho rằng công ty sẽ tiên phong trong công tác đóng góp các loại thuế, phí Bảo vệ môi trường nói riêng và các loại thuế theo quy định hiện hành của Chính phủ.

Hà Nội là thành phố có nhiều công ty sản xuất bỉm, tã đặt trụ sở, trao đổi với Pháp luật Plus, đại diện Chi cục Bảo vệ môi trường Hà Nội (Sở Tài nguyên và Môi trường Hà Nội) cho biết: “Trách nhiệm của các tổ chức, cá nhân sản xuất, nhập khẩu sản phẩm, bao bì có giá trị tái chế phải thực hiện tái chế sản phẩm, bao bì hoặc đóng góp tài chính vào Quỹ Bảo vệ môi trường Việt Nam để hỗ trợ tái chế sản phẩm, bao bì được quy định tại điều 54 và 55 Luật Bảo vệ môi trường 2020. Hiện nay, Bộ Tài nguyên và Môi trường đang dự thảo Nghị định quy định xử phạt vi phạm hành chính đối với các nội dung quy định mới trong Luật Bảo vệ môi trường”.

Để bảo vệ môi trường nói chung, xử lý, tái chế chất thải nói riêng theo Chi cục Bảo vệ môi trường Hà Nội thông tin, Nhà nước đã có cơ chế ưu đãi, hỗ trợ về vốn đầu tư, ưu đãi về thuế, phí và lệ phí; trợ giá sản phẩm, dịch vụ bảo vệ môi tường; hỗ trợ quảng bá các hoạt động bảo vệ môi trường đối với tổ chức, cá nhân tham gia đầu tư tái chế được quy định tại Nghị định số 08/2022/NĐ-CP ngày 10/1/2022 của Chính phủ.

Luật Bảo vệ môi trường 2020 có hiệu lực thi hành từ 1/1/2022 cũng quy định tiền đóng góp tài chính của nhà sản xuất, nhập khẩu sản phẩm, bao bì có giá trị tái chế vào Quỹ Bảo vệ môi trường Việt Nam được sử dụng để hỗ trợ các hoạt động phân loại, thu gom, vận chuyển, tái chế, xử lý sản phẩm,… ngoài ra tại Khoản 2 Điều 82 Nghị định 08 /2022/NĐ-CP ngày 10/01/2022 của Chính phủ cũng quy định cơ quan, tổ chức có nhu cầu được hỗ trợ tài chính cho hoạt động tái chế lập hồ sơ đề nghị theo mẫu hướng dẫn của Bộ Tài nguyên và Môi trường, gửi Bộ Tài nguyên và Môi trường trước ngày 30 tháng 10 hằng năm để được xét duyệt hỗ trợ.

Sau khi Luật Bảo vệ môi trường được Quốc hội thông qua và có hiệu lực, người dân bày tỏ sự đồng tình, đánh giá cao những điểm mới trong bộ Luật Bảo vệ môi trường. Tuy nhiên, đến thời điểm hiện tại, các Nghị định và Thông tư hướng dẫn thi hành Luật vẫn chưa có nên các địa phương gặp khó khăn trong công tác chuẩn bị cũng như vướng mắc trong quá trình triển khai Luật sau khi có hiệu lực. Trong đó, về phân loại chất thải sinh hoạt tại nguồn cũng là nội dung mới được đưa vào Luật Bảo vệ môi trường năm 2020 được người dân quan tâm.

Việc phân loại rác thải tại nguồn sẽ là cơ sở để số lượng bỉm thải ra môi trường được thu gom, xử lý, hoặc tái chế đúng cách để hạn chế ô nhiễm nguồn nước, môi trường.

Trong cuộc sống, điều dễ nhận thấy là người dân đều bỏ bỉm bẩn vào chung rác thải sinh hoạt của gia đình. Vì vậy, giải pháp đưa ra để phân loại bỉm tã cũng được người dân quan tâm.

Theo chị Hà Chuyên (Nam Từ Liêm, Hà Nội) mong muốn siết chặt hơn công tác phân loại rác thải tại nguồn, khi đó, rác thải bỉm tã mới được thu gom, xử lý và tái chế để hạn chế ô nhiễm môi trường. Theo chị Chuyên, có nhiều phương án để bảo vệ môi trường và cũng có nhiều quy định của pháp luật về bảo vệ môi trường để tác động vào cá nhân, tổ chức, bên cạnh phí bảo vệ môi trường, một trong những biện pháp được áp dụng là quy định về mức thu phí vệ sinh môi trường, đây là quy định về trách nhiệm của cá nhân trong việc đóng góp một phần nhỏ kinh phí trong công tác vệ sinh đối với các công ty vệ sinh môi trường dựa trên mức thu đã quy định.

Trước thực trạng rác thải sinh hoạt gia tăng và có xu hướng tăng nhanh, chị Nguyễn Thị Bình (Hai Bà Trưng, Hà Nội) cho rằng: “Ý thức của người dân không được tốt nên thực tiễn, việc triển khai quy định về xử lý, phân loại chất thải sinh hoạt tại nguồn sẽ gặp nhiều khó khăn bởi nguồn lực và cơ sở vật chất để đáp ứng cho việc phân loại chất thải rắn tại nguồn còn hạn chế. Tôi khẳng định, các hướng dẫn về phương thức tổ chức phân loại chất thải tại nguồn chưa ban hành, vì vậy, cần sớm có hướng dẫn để tổ chức triển khai nội dung này”.

Nói về giải pháp, bà Bùi Thị An – nguyên Đại biểu Quốc hội khoá XIII, nguyên Ủy viên Ủy ban Khoa học, Công nghệ & Môi trường của Quốc hội cho rằng: “Phân loại rác đầu nguồn là vô cùng quan trọng. Khi phân loại được bỉm trẻ con, người lớn thì sẽ tận dụng tái chế, nếu không chôn một chỗ, rác thải đó sẽ đốt, mà đốt sẽ thải ra khí C02. Vì vậy, đầu tiên là phải giáo dục, tuyên truyền nhân dân có ý thức phân loại rác thải từ đầu nguồn; Tạo điều kiện, nhân lực thu gom, chỗ tập kết cũng riêng, và tái chế nguồn nhân lực để thực thi, trong quá trình vận chuyển từ dân ra chỗ thu gom rác, tạo điều kiện về cơ chế chính sách, hỗ trợ những người tái chế về đất đai, thuế để cho họ tái chế được những cái này”.

“Cơ quan truyền thông cần mạnh mẽ tuyên truyền để người dân nắm bắt, xây dựng ý thức phân loại rác tại nguồn. Cùng với đó, Bộ TN&MT phải rà soát lại, địa phương nào chưa thưc hiện, địa phương nào đã thực hiện để báo cáo Chính phủ và có chế tài xử lý” – bà An cho hay.

Bà An cũng nhấn mạnh, cần khuyến khích sản xuất tã bỉm thân thiện với môi trường, tan, phân huỷ được, có chế tài có chính sách khuyến sản xuất tả bĩm sẽ phân huỷ được.

Cũng đánh giá cao những điểm mới trong bộ Luật Bảo vệ môi trường, Green Life - tổ chức bảo vệ môi trường được thành lập bởi các thành viên yêu môi trường đưa ra giải pháp: “Các đơn vị sản xuất bỉm cần có phương án thu gom và xử lý hoặc đóng góp chi phí để Nhà nước thực hiện công việc này an toàn, hiệu quả hơn. Về lâu dài, nên khuyến khích người dân chuyển sang dùng các sản phẩm tã vải dùng lại nhiều lần vừa giúp giảm rác thải tã bỉm, vừa tiết kiệm chi phí".

Với “phương châm không đánh đổi môi trường bằng sự tăng trưởng và phát triển kinh tế trước mắt”, do vậy song hành cùng việc sản xuất phải gắn với trách nhiệm bảo vệ môi trường là một trong những điểm mới trong Luật Bảo vệ môi trường 2020 nêu rõ.

Theo đó, trách nhiệm thu gom, xử lý chất thải nhà sản xuất hoặc nhập khẩu 6 nhóm sản phẩm như: Thuốc bảo vệ thực vật, pin sử dụng một lần, kẹo cao su, tã bỉm, khăn ướt dùng một lần, thuốc lá, các sản phẩm khác có sử dụng nhựa như đồ nhựa dùng một lần, đồ nội thất, vật liệu xây dựng, quần áo, đồ da giày dép, đồ chơi trẻ em và túi nilon khó phân hủy kích thước nhỏ thì nhà sản xuất, nhập khẩu phải có trách nhiệm đóng góp tài chính vào Quỹ Bảo vệ môi trường Việt Nam để hỗ trợ thu gom, xử lý chất thải từ ngày 1/1/2022 khi luật có hiệu lực.

Việc kê khai sẽ được tính theo khối lượng sản phẩm được đưa ra thị trường và nhập khẩu của năm liền trước. Sau đó, nhà sản xuất, nhập khẩu có trách nhiệm nộp tiền một lần vào Quỹ Bảo vệ môi trường Việt Nam trước ngày 20/4, hoặc nộp làm 2 lần: Lần thứ nhất nộp tối thiểu 50% tổng số tiền trước ngày 20/4 và nộp số tiền còn lại trước ngày 20/10 cùng năm.

Tuy nhiên, cho đến nay, việc thực hiện này được các doanh nghiệp sản xuất tã, bỉm tại Việt Nam thực hiện ra sao? Trao đổi với Pháp luật Plus, ông Phan Tuấn Hùng – Vụ trưởng Vụ Pháp chế, Bộ Tài nguyên và Môi trường cho biết:

Theo Luật Bảo vệ môi trường 2020 các doanh nghiệp sản xuất, nhập khẩu các loại sản phẩm, bao bì chứa chất độc hại, khó tái chế hoặc gây khó khăn cho thu gom, xử lý như: Thuốc bảo vệ thực vật; kẹo cao su; pin sử dụng một lần; tã bỉm, băng vệ sinh, khăn ướt dùng một lần, thuốc lá; sản phẩm, đồ nhựa dùng một lần… phải nộp bản kê khai trước ngày 30/3/2022 và nộp tiền hỗ trợ xử lý chất thải vào Quỹ Bảo vệ môi trường Việt Nam trước ngày 20/4/2022. Số tiền thu được sẽ được sử dụng để hỗ trợ trực tiếp cho các dự án, hoạt động thu gom, xử lý chất thải rắn sinh hoạt; đây là khoản kinh phí bổ sung cần thiết và quan trọng bên cạnh nguồn vốn ngân sách nhà nước để xử lý vấn đề rác thải sinh hoạt ùn ứ và ô nhiễm hiện nay.

Trước đây, chi phí thu gom, xử lý chất thải sinh hoạt chủ yếu lấy từ ngân sách (tức từ tiền thuế của người dân), có một phần đóng góp của người dân và nay thì nhà sản xuất, nhập khẩu phải có trách nhiệm chia sẻ một phần gánh nặng này.

"Tuy nhiên, hiện nay môt số doanh nghiệp sản xuất, nhập khẩu lớn “đang trốn”, chưa kê khai theo quy định; một số doanh nghiệp đã kê khai nhưng chưa nộp tiền vào Quỹ Bảo vệ môi trường Việt Nam. Bộ Tài nguyên và Môi trường cho biết đang phối hợp các cơ quan có liên quan lập danh sách các doanh nghiệp này và sẽ tiến hành thanh tra, kiểm tra trong thời gian sớm nhất", ông Phan Tuấn Hùng – Vụ trưởng Vụ Pháp chế, Bộ Tài nguyên và Môi trường nhấn mạnh.

Theo dự thảo Nghị định xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực bảo vệ môi trường mới trình Chính phủ thì trường hợp không kê khai, không nộp tiền theo quy định thì doanh nghiệp sẽ bị xử phạt đến 2 tỷ đồng, buộc nộp đúng số tiền theo quy định, trong một số trường hợp sẽ bị công khai hành vi vi phạm của doanh nghiệp.

Ông Phan Tuấn Hùng chia sẻ: "Theo thông tin được biết thì hiện nay vẫn còn một số doanh nghiệp sản xuất, nhập khẩu có thương hiệu lớn, có uy tín thuộc đối tượng đóng góp tài chính hỗ trợ xử lý chất thải vào Quỹ Bảo vệ môi trường Việt Nam nhưng chưa thực hiện, trong đó có một số doanh nghiệp sản xuất, nhập khẩu tã, bỉm, khăn ướt dùng một lần.

Theo đó, dự kiến các doanh nghiệp này sẽ là đối tượng thanh tra, kiểm tra đầu tiên ngay sau khi Nghị định xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực bảo vệ môi trường được ban hành."

Tại một số quốc gia trên thế giới, thay vì đốt hay chôn lấp thì họ đã có những phương pháp xử lý, tái chế bỉm tã bẩn khác nhau để hạn chế ô nhiễm và giảm lượng khí CO2 thải ra môi trường.

Ví dụ như Vương Quốc Anh dùng bỉm để thảm mặt đường: Theo đó, Xứ Wales (Vương Quốc Anh) dùng hơn 100.000 bỉm để lát đường, trở thành nơi đầu tiên trên thế giới làm việc này. Theo đó, hơn 100.000 chiếc bỉm đã qua sử dụng được làm sạch, cắt nhỏ thành những viên màu xám dạng sợi và trộn với nhựa đường. Sau đó, công nhân xây dựng dùng chúng để thảm lên đoạn đường 2,4km. Ở xứ Wales, hằng năm có khoảng 140 triệu chiếc bỉm được vứt vào thùng rác. Ở Vương quốc Anh, con số này ước tính là 3 tỷ chiếc, chiếm 2-3% tổng lượng rác thải sinh hoạt.

Hay thay vì đốt bỉm, Nhật Bản đẩy mạnh hoạt động thu gom và tái chế tã bỉm giấy bằng cách tách tã bỉm bẩn thành 3 sản phẩm đầu ra.

Cụ thể, từ tã bỉm đã qua sử dụng, nhà máy Love Forest đã tách thành 3 sản phẩm đầu ra. Thứ nhất là bông giấy sạch dùng để tái chế thành nguyên liêu để sản xuất tã bỉm hoặc các sản phẩm giấy khác. Thứ 2 là túi nylon hay nhựa platic được dùng để sản xuất các viên đốt RPF, nhựa tái chế và thứ 3 chất thải của con người được sử dụng làm phân bón.

Hay tại Hà Lan đã khởi công xây dựng nhà máy tái chế bỉm trẻ em đã qua sử dụng thành các sản phẩm có thể bán được.

Cụ thể, Công ty RNA, có trụ sở gần Nijmegen, quyết định xây dựng một nhà máy tái chế loại nguyên liệu  “đặc biệt” này thành các vật dụng trong vườn như  bình tưới hoặc chậu hoa.

Những thông tin, hình ảnh Pháp luật Plus truyền tải đến mọi người với mong muốn kêu gọi, tuyên truyền người dân hãy cân nhắc khi sử dụng bỉm cho trẻ hay người già không còn khả năng vận động. Việc hạn chế sử dụng bỉm dùng một lần là hành động thiết thực để bảo vệ môi trường nước, môi trường không khí.

Pháp luật Plus sẽ tiếp tục thông tin.