Sau một thời gian tích cực chuẩn bị, đúng 0 giờ ngày 1/3/1959, các trắc thủ thuộc Trung đoàn Radar 260 nhận lệnh mở máy phát sóng. Thời điểm này đánh dấu sự ra đời, trưởng thành của một binh chủng kỹ thuật mới của quân đội ta. Ngày 1/3/1959 đã trở thành Ngày Truyền thống của Bộ đội radar.

65 năm qua, bộ đội radar là một bộ phận hợp thành của Quân chủng Phòng không-Không quân, giữ vai trò nòng cốt trong thực hiện nhiệm vụ quản lý, bảo vệ chủ quyền vùng trời Tổ quốc.

Những trang sử vẻ vang xây dựng truyền thống anh hùng

Chỉ hai ngày sau khi được thành lập, hồi 0 giờ 15 ngày 3/3/1959, các trắc thủ radar thuộc Trung đoàn 260 đã phát hiện chính xác và thông báo kịp thời chiếc máy bay C-47 của địch từ biên giới Việt-Lào, xâm phạm bầu trời phía Tây tỉnh Thanh Hóa. Đây là chiến công đầu tiên có ý nghĩa rất quan trọng đối với sự phát triển của bộ đội radar sau này.

Tiếp đó, đêm 15/2/1964, các trắc thủ radar thuộc Trung đoàn 290 phát hiện máy bay địch đột nhập ra miền Bắc đã báo cáo kịp thời để Không quân ta bắn rơi chiếc máy bay C-123 chở thám báo địch.

Ngày 5/8/1964, cuộc tập kích đường không đầu tiên của Không quân Mỹ vào miền Bắc, với mật danh “mũi tên xuyên” đã bị các vọng quan sát của Trung đoàn 290, 291 phát hiện từ xa, thông báo đầy đủ, kịp thời, chính xác, bảo đảm cho lực lượng phòng không bắn rơi 8 máy bay của chúng.

Đây cũng là những trang sử vẻ vang đầu tiên, góp phần xây dựng nên truyền thống cảnh giác, chủ động ngay từ ngày đầu, đợt đầu các cuộc tập kích đường không của địch, kiên quyết không để Tổ quốc bị bất ngờ của bộ đội radar Việt Nam.

Ðể “mắt thần” vạch nhiễu “tìm thù," bộ đội radar đã bố trí đội hình rộng khắp; trường radar các khu vực, kết hợp chặt chẽ với các vọng quan sát mắt tạo thành hệ thống trinh sát trên không tương đối hoàn chỉnh, hợp lý, bao phủ không kể ngày đêm, thời tiết, khí hậu, sẵn sàng phát hiện, bám sát, thông báo kịp thời, đúng, đủ, không để địch tập kích bất ngờ.

Từ trong khói lửa chiến tranh, bộ đội radar không ngừng lớn mạnh và trưởng thành, là lực lượng cảnh giới tin cậy, bảo đảm lực lượng Phòng không-Không quân và phòng không nhân dân đánh thắng các cuộc tiến công bằng máy bay của đế quốc Mỹ đối với hậu phương lớn miền Bắc; bảo vệ các mục tiêu trọng yếu; bảo vệ giao thông vận tải chiến lược và tham gia tác chiến quân binh chủng hợp thành.

Nhớ lại những sự kiện đó, Đại tá Trần Văn Liên - nguyên Phó Tư lệnh, Tham mưu trưởng Binh chủng radar, chia sẻ mặc dù trang bị còn hạn chế cả về số lượng và chất lượng, song bộ đội radar đã khắc phục khó khăn, bảo đảm cho các Binh chủng Cao xạ, Không quân, Tên lửa ra quân đánh thắng địch ngay từ trận đầu, ngày đầu, tiêu diệt được nhiều sinh lực địch, đập tan nhiều cuộc tập kích đường không chiến thuật, chiến lược của địch, đồng thời, thông báo kịp thời cho phòng không nhân dân các địa phương báo động, sơ tán, phòng tránh và duy trì sản xuất trong chiến tranh...

“Đặc biệt, trong Chiến dịch phòng không 12 ngày đêm vào cuối năm 1972, với tinh thần "vạch nhiễu tìm thù," bộ đội radar đã chủ động phát hiện B-52 từ xa, xác định chính xác, bám sát liên tục, thông báo kịp thời, bảo đảm cho Tổ quốc không bị bất ngờ trước chiến dịch tập kích đường không chiến lược chủ yếu bằng máy bay B-52 của đế quốc Mỹ vào Hà Nội, Hải Phòng và một số tỉnh miền Bắc," Đại tá Trần Văn Liên nhớ lại.

Các số liệu của Quân chủng Phòng không-Không quân cũng cho thấy trong giai đoạn này, Binh chủng Radar góp phần cùng quân và dân miền Bắc bắn rơi 81 máy bay Mỹ, trong đó có 34 chiếc B-52, 5 F-111 và 42 máy bay chiến thuật.

Ghi nhận thành tích của bộ đội radar, Đảng, Nhà nước ta đã phong tặng Binh chủng cùng nhiều đơn vị, cá nhân thuộc Binh chủng danh hiệu Anh hùng Lực lượng vũ trang nhân dân và nhiều phần thưởng cao quý khác.

"Chặng đường 65 năm qua, cùng với các lực lượng trong Quân chủng Phòng không-Không quân, bộ đội radar đã chiến đấu anh dũng, càng đánh càng thắng, càng đánh càng mạnh và trưởng thành nhanh chóng. Lớp cán bộ, chiến sĩ nào cũng dũng cảm, kiên cường, mưu trí, sáng tạo," Đại tá Trần Văn Liên tự hào nói.

Không để Tổ quốc bị bất ngờ bởi các tình huống trên không

Trong sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc hiện nay, các đơn vị radar nằm trong đội hình chiến đấu của Quân chủng Phòng không-Không quân. Phát huy truyền thống đơn vị anh hùng, bộ đội radar đã không ngừng trưởng thành, lớn mạnh, luôn nêu cao tinh thần cảnh giác cách mạng, tích cực huấn luyện, sẵn sàng chiến đấu; phối hợp chặt chẽ với các lực lượng tạo nên mạng thông tin liên hoàn, khép kín toàn bộ lãnh thổ quốc gia, nâng cao khả năng cảnh giới, quản lý vùng trời, trinh sát khí tượng, quản lý điều hành bay; bảo đảm cho diễn tập, bắn đạn thật, bảo vệ an toàn các sự kiện trọng đại của đất nước...

Để đáp ứng sự phát triển mạnh mẽ của khoa học công nghệ, nhất là khoa học công nghệ quân sự, những năm gần đây, Quân chủng Phòng không-Không quân được Bộ Quốc phòng đầu tư nâng cấp vũ khí trang bị kỹ thuật hiện có và đưa vào biên chế những vũ khí trang bị kỹ thuật hiện đại.

Quân chủng Phòng không-Không quân đã đầu tư, mua sắm nhiều loại radar thế hệ mới như: radar Kolchuga, 36D6M, radar cảnh giới ELM-2288/ER; tiếp tục triển khai thực hiện nhiều dự án nghiên cứu, thiết kế, chế tạo thành công các thế hệ radar phát hiện mục tiêu bay: RV-02, VRS-2DM, VRS-SRS; cải tiến, nâng cấp radar P-18 thành P-18M...

Theo Trung tướng Nguyễn Văn Hiền - Tư lệnh Quân chủng Phòng không-Không quân, trong giai đoạn hòa bình và xây dựng Tổ quốc hiện nay, các đơn vị radar luôn phấn đấu theo tiêu chuẩn đơn vị huấn luyện giỏi, sẵn sàng chiến đấu cao, quản lý và sử dụng có hiệu quả các trang bị kỹ thuật hiện đại. Cán bộ, chiến sỹ đoàn kết, quyết tâm xây dựng đơn vị vững mạnh toàn diện.

Để tiếp tục thực hiện nhiệm vụ quản lý, bảo vệ vững chủ quyền vùng trời Tổ quốc, nhất là trước những yêu cầu cao hơn từ các diễn biến ngày càng phức tạp, khó lường của tình hình thế giới và khu vực, bộ đội radar cùng với các lực lượng trong Quân chủng không ngừng nêu cao tinh thần cảnh giác, tiếp tục phát huy những bài học kinh nghiệm quý báu.

Cũng theo Trung tướng Nguyễn Văn Hiền, hiện nay, Quân chủng đang chú trọng xây dựng bộ đội radar vững mạnh toàn diện, quan tâm đào tạo, bồi dưỡng nguồn nhân lực chất lượng cao; xây dựng đội ngũ cán bộ, chiến sĩ có lập trường kiên định, vững vàng; tích cực học tập, nghiên cứu, nâng cao trình độ chuyên môn, nghiệp vụ; khai thác hiệu quả các loại khí tài hiện có và được trang bị mới.

Lực lượng radar sẽ không ngừng đổi mới, nâng cao chất lượng giáo dục chính trị, lãnh đạo tư tưởng; tập trung nâng cao vai trò của các tổ chức trong lãnh đạo, chỉ huy, quản lý bộ đội, đồng thời, bảo đảm tinh, gọn, mạnh, xây dựng lực lượng radar theo hướng tập trung, thống nhất trên phạm vi toàn quốc.

“Đây vừa là bảo đảm quản lý tốt vùng trời quốc gia, vừa có khả năng phát hiện, thông báo, báo động từ xa; tích cực khai thác mọi khả năng của các lực lượng trinh sát trên không, tạo thành mạng cảnh giới, quản lý vùng trời thống nhất, sẵn sàng cùng với các lực lượng khác thực hiện thắng lợi nhiệm vụ tác chiến, xứng đáng là 'mắt thần,' lực lượng nòng cốt quản lý và bảo vệ bầu trời Tổ quốc," Trung tướng Nguyễn Văn Hiền nhấn mạnh./.

Nguồn: Bộ đội radar: Xứng đáng là 'mắt thần' canh giữ bầu trời Tổ quốc | Vietnam+ (VietnamPlus)