Ngư dân khai thác thủy sản trên biển. (Ảnh: Phạm Cường/TTXVN)

Việc phòng chống khai thác thủy sản bất hợp pháp, không báo cáo và không theo quy định (IUU), nhất là ngăn chặn tàu khai thác bất hợp pháp vùng biển nước ngoài hiện được tỉnh Bình Thuận đang quan tâm và huy động sự vào cuộc quyết liệt của cả hệ thống chính trị.

Đặc biệt, tỉnh gắn trách nhiệm của người đứng đầu các sở, ngành, địa phương, đơn vị liên quan, các tổ chức đoàn thể đã phát huy được sức mạnh tổng hợp của toàn dân vào nhiệm vụ chống khai thác IUU.

Thay đổi nhận thức ngư dân

Bình Thuận với chiều dài 192km đường bờ biển, là vùng có ngư trường rộng lớn, có tiềm năng và lợi thế phát triển nghề khai thác hải sản.

Theo thống kê, sản lượng khai thác thủy hải sản ở Bình Thuận hằng năm đạt từ 200.000 đến 220.000 tấn. Nếu như thời điểm năm 2018, Bình Thuận từng là “điểm nóng” về tình trạng tàu cá và ngư dân khai thác hải sản trái phép ở vùng biển nước ngoài, đến nay tình trạng này từng bước được ngăn chặn và tiến tới xóa bỏ triệt để.

Ông Nguyễn Văn Chiến, Phó Giám đốc Sở Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn tỉnh cho biết trong 6 tháng đầu năm nay, Bình Thuận không có tàu cá vi phạm khai thác trái phép bị nước ngoài bắt giữ. Như vậy, liên tục từ tháng 7/2019 cho đến nay, trên địa bàn tỉnh không có tình trạng tàu cá và ngư dân khai thác hải sản trái phép ở vùng biển nước ngoài. Đây là một tín hiệu đáng mừng cho ngành thủy sản.

Điều này cũng thể hiện được những nỗ lực của cả hệ thống chính trị từ cấp tỉnh đến cơ sở ở Bình Thuận trong việc khắc phục một trong những bất cập lớn nhất mà Ủy ban châu Âu (EC) đã chỉ ra.

Thời gian qua, để thay đổi từ nhận thức đến hành vi của người dân, các cấp, các ngành và các địa phương trong tỉnh đã triển khai linh hoạt bằng nhiều biện pháp, vừa kết hợp giữa tuyên truyền, kiểm tra, giám sát vừa thực hiện các biện pháp chế tài gắn trách nhiệm của từng cấp, từng ngành và người đứng đầu.

Ngoài việc tổ chức tuyên truyền cho cộng đồng ngư dân về các quy định về chống khai thác IUU, chính quyền các địa phương vùng biển phối hợp với lực lượng chức năng triển khai cho tất cả chủ tàu, thuyền trưởng tàu cá xa bờ ký cam kết không vi phạm vùng biển nước ngoài. Đồng thời, các địa phương lập danh sách tàu cá có nguy cơ cao, thường xuyên hoạt động ngoài tỉnh để đưa vào diện quản lý, theo dõi đặc biệt.

Tại Cảng cá Phan Thiết ở thành phố Phan Thiết, các quy định của pháp luật về hoạt động thủy sản và chống khai thác IUU được tuyên truyền thường xuyên 2 buổi/ngày trên hệ thống loa phát thanh và thông qua việc tờ rơi đến tận tay các chủ tàu, thuyền trưởng và lao động biển tại cảng.

[Khắc phục 'thẻ vàng' IUU: Kiểm soát chặt hoạt động của tàu cá] 

Bên cạnh đó, bám sát khuyến nghị EC, Văn phòng đại diện kiểm soát nghề cá đã tăng cường kiểm soát tàu cá xuất bến 100% đối với tàu cá có chiều dài lớn nhất từ 24m trở lên; kiểm tra nhập bến, lên cá và thu nộp nhật ký khai thác, báo cáo khai thác.

Ông Nguyễn Thanh Thu, Trưởng phòng Khai thác-Điều hành, Ban quản lý Cảng cá Phan Thiết cho biết nhờ hiệu quả của việc tuyên truyền và sự phối hợp giữa các đơn vị tại cảng mà ngư dân đã có nhiều chuyển biến trong việc chấp hành các quy định về chống khai thác IUU, nhất là việc thông báo cho Ban quản lý biết trước một giờ khi tàu xuất bến, vào bến và nộp nhật ký khai thác.

Trong 6 tháng đầu năm 2021, đã có hơn 1.120 lượt tàu cá nhập bến và vào cảng Phan Thiết để bốc dỡ thủy sản với hơn 7.100 tấn hải sản. Tại đây các lực lượng đã thu 992 sổ nhật ký khai thác, đạt tỷ lệ 88% và cấp 46 xác nhận nguồn gốc thủy sản khai thác cho 981 tấn hải sản các loại.

Theo ông Trịnh Văn Thái, chủ tàu BTh 991990TS, cùng với việc lắp đặt thiết bị giám sát tàu cá, tuân thủ các cam kết không vi phạm vùng biển nước ngoài, mỗi chuyến khai ông đều ghi nhật ký khai thác với đầy đủ thông tin về thời gian, địa điểm khai thác và sản lượng cụ thể theo từng chủng loài. Ông Thái đang dần thay đổi thói quen khai thác truyền thống như trước đây.

Không cho tàu cá xuất bến khi chưa lắp đặt thiết bị giám sát

Việc lắp đặt thiết bị giám sát hành trình là giải pháp quan trọng hàng đầu giúp khắc phục tình trạng không kiểm soát được tàu cá hoạt động khai thác thủy sản trên biển, hạn chế các hoạt động khai thác bất hợp pháp, nhất là tình trạng tàu cá, ngư dân khai thác vi phạm vùng biển nước ngoài.

Thời gian qua, tỉnh Bình Thuận đã tích cực triển khai lắp đặt thiết bị giám sát hành trình cho nhóm tàu cá hoạt động khai thác gồm tàu khai thác, tàu dịch vụ hậu cần và tàu thủy sản có chiều dài từ 15m trở lên.

Đến giữa tháng Sáu vừa qua, tỉnh có 94% tàu cá có chiều dài từ 15m trở lên đã thực hiện lắp đặt thiết bị giám sát hành trình; trong đó, nhóm tàu cá có chiều dài lớn nhất từ 24m trở lên lắp đặt đạt tỷ lệ 100%. Nhờ đó, việc theo dõi, kiểm soát, giám sát tàu cá đã có sự cải thiện đáng kể, nhất là phát huy hệ thống giám sát tàu cá phục vụ theo dõi, giám sát, cảnh báo kịp thời các trường hợp tàu cá vượt ranh giới biển Việt Nam.

Tàu cá của anh Lê Văn Minh ở Khu phố 5, phường Lạc Đạo, thành phố Phan Thiết có chiều dài hơn 15m và công suất hơn 500CV, hành nghề pha xúc. Biết việc lắp thiết bị giám sát hành trình tàu cá là trách nhiệm, nghĩa vụ bắt buộc của chủ tàu đã được quy định rõ trong Luật Thủy sản nên anh Minh đã mạnh dạn thực hiện lắp đặt cho tàu cá của mình gần 2 năm nay với số tiền hơn 24 triệu đồng.

Anh Lê Văn Minh cho biết anh vẫn mở thiết bị giám sát hành trình tàu cá 24/24h để giữ kết nối với các lực lượng giám sát. Không chỉ là thực hiện đúng quy định của pháp luật mà thiết bị này còn trở thành những người bạn đồng hành của ngư dân trong mỗi chuyến biển bởi nó giúp ngư dân biết vị trí, vùng biển đang khai thác.

Lực lượng chấp pháp trên biển tuyên truyền cho ngư dân về các quy định pháp luật trong đánh bắt hải sản (Ảnh: Công Thử/TTXVN)

Hiện nay, Bình Thuận còn hơn 100 tàu cá chưa thực hiện lắp đặt thiết bị giám sát hành trình. Nguyên nhân là do một số tàu cá đang nằm bờ chờ bán, hoặc đang làm thủ tục sang nhượng, làm ăn thua lỗ, tàu hư hỏng nên nằm bờ.

Để nhanh chóng hoàn thành tiến độ lắp đặt, Ban Chỉ đạo chống khai thác IUU tỉnh đã yêu cầu các đơn vị, địa phương rà soát, thống kê từng đối tượng, từng trường hợp cụ thể để có biện pháp tuyên truyền, nhắc nhở các chủ tàu khẩn trương lắp đặt thiết bị VMS theo quy định.

Đồng thời, Văn phòng đại diện kiểm soát nghề tăng cường quản lý, kiểm tra, kiểm soát chặt chẽ các tàu này, kiên quyết không cho xuất bến đi khai thác, không cấp đăng kiểm, cấp giấy phép khai thác thủy sản khi chưa lắp đặt thiết bị giám sát hành trình.

Theo ông Nguyễn Thanh Thu, Trưởng phòng Khai thác-Điều hành, Ban quản lý Cảng cá Phan Thiết, trước khi xuất bến khai thác, các chủ tàu hoặc thuyền trưởng sẽ thông báo với Ban quản lý cảng trước một giờ đồng hồ. Từ đó, Ban quản lý cảng sẽ đối chiếu số hiệu tàu với danh sách tàu khai thác bất hợp pháp, nhóm nguy cơ cao vi phạm vùng biển nước ngoài.

Sau đó, Ban quản lý cảng sẽ thông báo đến các lực lượng Bộ đội biên phòng, Chi cục Thủy sản tại Văn phòng nghề cá để kiểm tra các điều kiện cần thiết để cho xuất bến như lắp đặt thiết bị giám sát, giấy đăng kiểm, giấy phép khai thác…

Theo Sở Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn tỉnh, dù tình trạng tàu cá và ngư dân vi phạm vùng biển nước ngoài bước đầu được ngăn chặn, song vẫn còn tiềm ẩn nhiều nguy cơ, đáng chú ý là nhóm tàu cá khai thác xa bờ thường, vùng giáp ranh các nước vẫn thường xuyên mất kết nối tín hiệu giám sát hành trình tàu cá trên biển, nhóm tàu cá thường xuyên lưu trú, xuất bến ngoài tỉnh. Các hành vi vi phạm khai thủy sản theo Luật Thủy sản 2017 và vi phạm IUU trên địa bàn tỉnh tuy đã giảm nhưng vẫn còn xảy ra.

Ông Nguyễn Văn Chiến, Phó Giám đốc Sở Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn tỉnh cho biết xác định việc triển khai các giải pháp để chống khai thác IUU không chỉ đơn thuần để nhằm chung tay tháo gỡ “thẻ vàng” cho ngành thủy sản từ phía EC mà quan trọng là xây dựng nghề cá của Bình Thuận ngày càng bền vững, đáp ứng được yêu cầu hội nhập.

Trong thời gian tới, Bình Thuận tiếp tục bám sát khắc phục 4 nhóm khuyến nghị của EC để triển khai các giải pháp để chống khai thác IUU như tăng cường quản lý tàu cá hoạt động khai thác hải sản, nhất là đối với tàu cá hoạt động trên các vùng biển xa, kiên quyết không để xảy ra tình trạng tàu cá trong tỉnh khai thác trái phép tại vùng biển nước ngoài.

Bên cạnh đó, các địa phương, đơn vị tiếp tục triển khai thi hành Luật Thủy sản 2017 và thực hiện nghiêm túc hoạt động chống khai thác IUU tại cảng cá. Đồng thời, thực hiện các biện pháp chế tài mạnh mẽ theo quy định tại Nghị định số 42/CP của Chính phủ, xử lý nghiêm các hành vi khai thác IUU để nâng cao tính răn đe, ý thức chấp hành pháp luật./.